ΜΣΗΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΦΗΒΕΙΑ

Επειδή ο άνθρωπος ρέπει στην αμεριμνησία και τη νωθρότητα, συνεχώς αναβάλλει τις σοβαρές αποφάσεις του, τις βαθιές τίμιες εκτιμήσεις του, την αυτοκριτική και τους απολογισμούς του, για τότε που δε γίνεται πια να τις απωθήσει. Γιατί έρχεται ένας καιρός, ευτυχώς, που οι εκτιμήσεις τούτες, οι απολογισμοί, οι αυτοκριτι­κές, δεν αναβάλλονται: Δεν πάει άλλο!

Μια τέτοια κρίσιμη χρονική καμπή είναι και για τη ζωή μιας γυναίκας η μέση ηλικία. Η καμπή τού «δεν πάει άλλο», του «τώρα ή ποτέ». Για να ακολουθήσει η επι­κίνδυνη όσο και εσφαλμένη εγκατάλειψη στο «ποτέ...» Όλα συνηγορούν σ' αυτά τα επώδυνα αισθήματα. Τα παιδιά ενηλικιώνονται και αυτονομούνται. Φεύγουν από το σπίτι για σπουδές, για τους δικούς τους έρωτες, για τις δικές τους παρέες, χωρίς να ενδιαφέρονται για τις συμβουλές της, τη φροντίδα της, τα παράπονα της, τις απειλές της. Φεύγουν με τρόπο ήπιο ή με τρόπο εμπόλε­μο και εκρηκτικό, ανάλογα- όμως φεύγουν.

Οι γονείς της, νεκροί ή γερασμένοι, δεν έχουν πια την ισχύ να επη­ρεάζουν μυαλό και αισθήματα όπως παλιά. Ο σύζυγος, συχνά, δεν είναι ο άντρας που ερωτεύτηκε. Δοσμένος τώρα στα δικά του μονοπάτια, μπερδεμένος στον δικό του ψυχολογικό χάρτη, έχει γίνει με τον καιρό ένας αδελ­φός, ένας συγκάτοικος, ένα παθητικό κουτί παραπό­νων, ένας αποφασισμένος αντίπαλος, ένας ξένος. Την εγκατέλειψε ίσως από χρόνια, είτε συναισθηματικά εί­τε και συνολικά, και τον εγκατέλειψε κι αυτή. Οι φίλοι, είτε χαμένοι σε άλλες επιλογές είτε πληκτικά δεδομένοι, δεν μπορούν να βοηθήσουν. Ζουν τα δικά τους βάσανα.

Και τότε μια γυναίκα νιώθει μόνη. Έχει μάλλον το χρόνο να το παραδεχτεί πως είναι μόνη, πως ήταν μόνη από πολύ παλιά.

Εγώ θα έλεγα πως είναι ελεύθερη, όμως εκείνη νιώθει πως είναι μόνη. Και αποτυχημένη. Και άδεια. Και κουρα­σμένη. Διότι η ελευθερία που τώρα επιτέλους — θέλει δε θέλει— της προσφέρεται, την απαλλάσσει μεν από δεκαετιών ασφυκτικά και παραμορφωτικά για την ψυ­χή καθήκοντα, αλλά τη βρίσκει απροετοίμαστη, απαίδευ­τη στο να μπορεί να αναγνωρίζει τα πραγματικά της συ­ναισθήματα. Πολύ ανίκανη να τα διαχειρίζεται. Δεν έχει μάθει άλλωστε να ασχολείται με τον εαυτό της, δεν είχε χρόνο ποτέ. Της τον λεηλάτησαν οι άλλοι κι εκείνη αυτονόητα τον παρέδωσε.

Κοιτάει τώρα πίσω και βλέ­πει εκκρεμότητες. Ακρωτηριασμένες επιθυμίες. Ατρο­φικές απόπειρες. Προδοσίες. Σπανίως είναι ένας άλλος ο προδότης μας. Ο ίδιος ο εαυτός μας είναι που πρόδω­σε τον αληθινό εαυτό μας. Και τώρα, στη μέση ηλικία, αναγκάζεται να το υποπτευτεί αυτό. Να πονέσει. Να συντριβεί και να αποφασίσει τελειωτικά: Θα επανορ­θώσω ή θα αφεθώ στη φθορά;

Θα αντλήσω από εμπειρίες, γνώση, αναγεννημένες λαχτάρες, νέα ελευθερία ή θα ακολουθήσει η καρδιά και το πνεύμα μου — τούτα τα εν δυ­νάμει αιώνια κομμάτια του είναι μου — το μαρασμό που βλέπω πάνω στο σώμα μου και μέσα στον καθρέφτη; Θα παραδοθώ στην ηδονή της τεμπελιάς, της αδράνειας και της γκρίνιας ή θα πετάξω σε ταξίδια ζωής, συναρπαστι­κά; Θα κλείσω το ημερολόγιο μου ή θα ξεφυλλίσω το τε­ράστιο βιβλίο της ζωής σε παρακάτω κεφάλαια; Θα νι­κήσει η τωρινή ευκολία της παραίτησης ή η δύσκολη προοπτική της δράσης; Το εύκολο που με τον καιρό θα γίνεται όλο και πιο επαχθές ή το δύσκολο που με τον καιρό γοητεύει και λυτρώνει; […..]

Τα χαρτάκια με τις επιθυμίες

Ο Ζίγκμουντ Φρόιντ γράφει πως Ευτυχία είναι η εκπλή­ρωση κάποιας παιδικής επιθυμίας. Γι' αυτό ο πλούτος δίνει τόσο ελάχιστη ευτυχία. Το χρήμα δεν είναι επιθυ­μία της παιδικής ηλικίας.
Σε μια ομάδα ατόμων πάνω από σαράντα χρόνων έδωσα αυτήν ακριβώς την ερώτηση και ζήτησα να θυ­μηθούν τον παλιό, παιδικό, νεανικό κόσμο τους και να μου απαντήσουν γραπτά και ανυπόγραφα. Κανένα πρέ­πει, καμιά εικόνα τους να μην επηρεάσει δηλαδή ένα τόσο σημαντικό και ευαίσθητο ταξίδι στην ενδοσκόπη­ση.

Ελάχιστοι απάντησαν πως είχαν πραγματώσει το παι­δικό όνειρο τους. Κι όμως! Ήταν τόσο απλά και εφικτά τα περισσότερα από εκείνα τα παιδικά όνειρα που μου έγραψαν στα χαρτάκια: Ήθελα να γίνω δάσκαλος. Για­τρός. Νοσοκόμα. Πιλότος. Ιεραπόστολος. Μαμά. Τα κρά­τησα και τα έβαλα στο συρτάρι μου, σ' ένα φάκελο που γράφει απ' έξω: Τα χαρτάκια με τις επιθυμίες. Τα κοιτώ με θλίψη, με νοσταλγία, και ξαναθυμάμαι την κουβέντα του Τσέχωφ: «Θεέ μου, πόσο κοντά απ' την ευτυχία περ­νάει ο άνθρωπος...»

Ακόμα, ο ίδιος ο Φρόιντ είπε: «Πάει καιρός που ανακάλυψα ότι χρειάζεται απλώς λίγο θάρ­ρος για να εκπληρωθούν επιθυμίες, θεωρούμενες μέχρι τότε ανέφικτες».
Λίγο θάρρος! Το έχουμε πει και θα το ξαναπούμε: Καλοσύνη χωρίς δύναμη δεν είναι καλοσύνη. Όποιος φοβάται ζει μισή ζωή.

Ο λόγος όμως που έβαλα την ομάδα να μου γράψει τις παλιές επιθυμίες της δεν ήταν για να τους στενοχω­ρήσω. Να συγκρίνουν αυτό που τώρα έχουν μ' εκείνο που τότε ήθελαν, και να απογοητευτούν. Ο λόγος μου ήταν πιο υγιής και ζωηρός από την αυτοκριτική, την αυτομομφή και τη στάσιμη πίκρα. Ήθελα να σκεφτούν μό­νοι τους πως ίσως υπάρχει καιρός. Ειδικά τώρα, σ' αυτή την ηλικία που, επιμένω, είναι επίσης μια ηλικία απε­λευθέρωσης —γι' αυτό άλλωστε οι άνθρωποι τρομάζουν τόσο απ' αυτήν —, μπορούν να επανορθώσουν κάτι απέ­ναντι στον παραπονεμένο, θυμωμένο, αυθεντικό τους εαυτό που κακοποίησαν. Να προσπαθήσουν τώρα να κάνουν κάτι από εκείνο που τότε επιθυμούσαν. Κι αν όχι ακριβώς εκείνο, κάτι παραπλήσιο, συγγενικό, που θα ξεδιψάσει την περιφρονημένη λαχτάρα και θα δώσει χαρά και δύναμη. Χαρά που είναι η γεύση του Παρα­δείσου.

[……] Αν σε ηλικία ώριμη και δύσκολη, μια γυναίκα —αλλά και άντρας, γιατί, ως γνωστόν, η κλιμακτήριος αφορά και στα δύο φύλα, μόνο που οι άντρες κρύβουν πιο συ­στηματικά και πιο νοσογόνα τα αισθήματα τους και δεν τα μαθαίνουμε - συνεχίζει να υποφέρει επί χρόνια με τα κλασικά συμπτώματα της δυσθυμίας, της κατάθλι­ψης, της παραίτησης, των ψυχοσωματικών, της υστερίας, κι όλα όσα χαρακτηρίζουν την κλιμακτήριο, είναι επει­δή, ξανά, κάτι αρνείται να κάνει για τον εαυτό της σω­στά. Θάβει ξανά τη νέα, μεγάλη της ευκαιρία. Είναι που δεν αξιοποιεί τη νέα πρόταση για ζωή αληθινή, ζωή δι­κή της, του πεπρωμένου της, και αυτοπροδίδεται πάλι. Ο εαυτός της, έστω και αργότερα, έστω και μέσα σε γκρί­ζο σκηνικό, την καλεί σπαραχτικά να συμφιλιωθούν, να συνομιλήσουν, να ενωθούν, να υπερβούν τον χρόνιο δι­χασμό που τους τυράννησε.

Είναι υπεύθυνη για το πώς θα ανταποκριθεί στην κλή­ση, πολύ περισσότερο υπεύθυνη από τότε, κατά τη φουρ­τουνιασμένη της, ερωτευμένη, άπειρη, καταπιεσμένη από γονείς, νιότη. Και το ξέρει. Γι' αυτό θυμώνει, πικραίνε­ται, απελπίζεται και το ρίχνει στις διάφορες επιφανεια­κές φυγές: στα χαρτιά, στο φαγητό, στα ψώνια, στο άψυ­χο σεξ, στις γελοίες προσωρινές ερωτοδουλειές, στις πλαστικές εγχειρίσεις, στο κουτσομπολιό. Όμως το να φεύγεις απ' τον εαυτό σου είναι προσπάθεια μάταιη. Όσο του φεύγεις τόσο εκείνος σε αλυσοδένει και σε τραβάει με βία πίσω. Όλο και πιο θυμωμένος.

Και πάλι εσύ αποφασίζεις. Σε όλα και για όλα αποφασίζεις εσύ. Ακόμα και για το θάνατο σου εσύ αποφα­σίζεις, υποστηρίζουν κάποιες αρχαίες διδασκαλίες. Και ο θάνατος είναι πολλών ειδών. Για να θυμηθούμε εκεί­νο το εύστοχο: «Πέθανε στα είκοσι του και τον έθαψαν στα ογδόντα πέντε του».

Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο της Μάρως Βαμβουνάκη «Ο Παλιάτσος και η Άνιμα», εκδόσεις Ψυχογιός

Πηγή: taenoikwkaiendimw.blogspot.gr

Thessaloniki Arts and Culture http://www.thessalonikiartsandculture.gr

Αντόν Τσέχωφ ΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΜΕΝΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

«Οι καλλιεργημένοι άνθρωποι σέβονται την ανθρώπινη ατομικότητα και γι’ αυτό είναι πάντοτε συγκαταβατικοί, γελαστοί, ευγενικοί, υποχρεωτικοί.

Δεν χαλούν τον κόσμο για το σφυρί ή για τη γομολάστιχα που χάθηκαν. Δεν αγανακτούν για τους θορύβους ή το κρύο. Δέχονται με καλοσύνη τα χωρατά και την παρουσία ξένων ανθρώπων στο σπιτικό τους. Δεν συμπονούν μονάχα τους κατώτερους, τους αδύναμους και τις γάτες. Πονάει η ψυχή τους και για κείνο που δεν φαίνεται με γυμνό μάτι.

Είναι ντόμπροι και φοβούνται το ψέμα σαν τη φωτιά. Δεν λένε ψέματα ακόμα και για τιποτένια πράγματα. Το ψέμα προσβάλλει εκείνους που το ακούνε και ταπεινώνει στα μάτια τους εκείνους που το λένε. Δεν παίρνουν ποτέ πόζα, στο δρόμο είναι όπως και στο σπίτι τους, δεν ρίχνουν στάχτη στα μάτια του κατώτερου τους.

Δεν είναι φλύαροι και δεν αναγκάζουν τον άλλο να ακούει τις εκμυστηρεύσεις τους όταν δεν τους ρωτάει. Δεν ταπεινώνονται για να κεντήσουν τη συμπόνια του διπλανού. Δεν παίζουν με τις ευαίσθητες χορδές της ψυχής των άλλων για να κερδίζουν σαν αντάλλαγμα αναστεναγμούς και χάδια.

Δεν λένε «εμένα κανείς δεν με καταλαβαίνει», ούτε «πουλήθηκα για πέντε δεκάρες», γιατί αυτά δείχνουν πως αποζητάν τις φτηνές εντυπώσεις. Είναι πρόοστυχα τερτίπια, ξεθωριασμένα, ψεύτικα. Δεν είναι ματαιόδοξοι. Δεν τους απασχολούν τέτοια ψεύτικα διαμάντια όπως οι γνωριμίες με εξοχότητες.

Όταν κάνουν δουλειά που δεν αξίζει ένα καπίκι, δεν γυρίζουν με χαρτοφύλακα των εκατό ρουβλιών και δεν καμαρώνουν πως τάχα τους άφησαν να μπουν εκεί που δεν επιτρέπουν στους άλλους. Κι ο Κριλώφ ακόμα λέει πως το άδειο βαρέλι ακούγεται πιο πολύ από το γεμάτο.

Αν έχουν ταλέντο, το σέβονται. Θυσιάζουν γι’ αυτό την ησυχία τους, τις γυναίκες, το κρασί, την κοσμική ματαιότητα. Είναι περήφανοι για την αξία τους και έχουν συνείδηση της αποστολής τους. Αηδιάζουν από την ασχήμια και καλλιεργούν μέσα τους την ομορφιά.Δεν μπορούν να κοιμηθούν με τα ρούχα, δεν μπορούν να βλέπουν στο τοίχο κοριούς, να πατούν σε φτυσιές. Δαμάζουν όσα μπορούν και εξευγενίζουν το ερωτικό ένστικτο. Δεν κατεβάζουν βότκα όπου βρεθούν. Πίνουν μονάχα όταν είναι ελεύθεροι και τους δίνεται ευκαιρία. Γιατί τους χρειάζεται «γερό μυαλό σε γερό κορμί».

Απόσπασμα από ένα γράμμα του Αντόν Τσέχωφ στον αδερφό του Νικολάι.

ΝΤΟΠΑΜΙΝΗ ΦΡΟΝΤΊΣΤΕ ΝΑ ΜΗ ΛΕΊΨΗ ΠΟΤΕ

Η ντοπαμίνη (dopamine) είναι ένα μόριο με χημικό τύπο C₈H₁₁NO₂ το οποίο ανήκει στις κατεχολαμίνες και δρα ως νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλο αλλά και ως ορμόνη (ως  ορμόνη μειώνει την προλακτίνη  στις έγκυες γυναίκες). Ως νευροδιαβιβαστής, η ντοπαμίνη έχει την ιδιότητα να μεταφέρει μηνύματα από το ένα νευρικό κύτταρο στο άλλο προκαλώντας ικανοποίηση, ευχαρίστηση και ευφορία. Η έλλειψη ντοπαμίνης εμπλέκεται σε ορισμένες ασθένειες όπως είναι η νόσος Πάρκινσον, η σχιζοφρένεια και η κατάθλιψη.

Η ντοπαμίνη βρίσκεται και στη διατροφή κυρίως σε ζωικές τροφές (όπως κρέας, ψάρια, αυγά και γαλακτοκομικά) αλλά και σε ξηρούς καρπούς. Από τις φυτικές τροφές μόνο η μπανάνα περιέχει αρκετή ποσότητα. Κάτι που έχει ενδιαφέρον είναι ότι βιταμίνη C παίζει ρόλο στη σύνθεση της ντοπαμίνης.

Οι νευροδιαβιβαστές

Οι νευροδιαβιβαστές είναι οι χημικοί αγγελιοφόροι του εγκεφάλου (ή βιολογικές γέφυρες) με τους οποίους επικοινωνούν οι νευρώνες μεταξύ τους.

Tα νευρικά κύτταρα συνδέονται το ένα με το άλλο με συνάψεις. Ανάμεσα τους υπάρχει ένα μικρό χάσμα (περίπου 1/1.000 του χιλιοστού) το λεγόμενο συναπτικό χάσμα ή συναπτική σχισμή. Τα σήματα κινούνται μέσα σε  νευρικά κύτταρα ως μικρό ηλεκτρικό φορτίο και οι νευροδιαβιβαστές απελευθερώνονται μέσω των συνάψεων, μεταφέροντας τα σήματα στα επόμενα νευρικά κύτταρα.

Όταν έχουμε έναν ήχο, ομιλία, εικόνες, μυρωδιές, επαφές, όλα αυτά προκαλούν στον εγκέφαλο ηλεκτρικό ρεύμα που φτάνοντας στην συναπτική σχισμή αναλαμβάνουν οι νευροδιαβιβαστές να μεταφέρουν τον ερεθισμό στο απέναντι κύτταρο συνεχίζοντας έτσι τη ροή του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι νευρώνες έχουν υποδοχείς που μπορούν να προσλάβουν τους νευροδιαβιβαστές και να ανταποκριθούν. Όσον αφορά την ντοπαμίνη, στον άνθρωπο έχουν αναγνωριστεί πέντε υποδοχείς, οι D1, D2, D3, D4 και D5.

Οι νευροδιαβιβαστές μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση, την όρεξη, το άγχος, τον ύπνο, τον καρδιακό ρυθμό, τη θερμοκρασία του σώματος, την επιθετικότητα, το φόβο, τη  συμπεριφορά, την ενεργητικότητα, την  ευφορία, τη χαλάρωση την  ευδαιμονία, τη μνήμη και πολλά άλλες σωματικές και ψυχολογικές καταστάσεις.  Από τους πιο σημαντικούς νευροδιαβιβαστές είναι η ντοπαμίνη, η νορεπινεφρίνη, η νοραδρεναλίνη, η επινεφρίνη (αδρεναλίνη), η ισταμίνη, η σεροτονίνη, η μελατονίνη, η ακετυλοχολίνη και η  αδενοσίνη.

Περισσότερη ευτυχία

Η ντοπαμίνη παράγεται σε αρκετές περιοχές του εγκεφάλου, κυρίως στη φαιά ουσία και την κοιλιακή καλύπτρα στον μέσο εγκέφαλο. Τα μηνύματα που μεταφέρει από νευρώνα σε νευρώνα είναι συναισθήματα ικανοποίησης, ευχαρίστησης και ευφορίας. Η ντοπαμίνη είναι το κύπελλο που ο εγκέφαλος προσφέρει στα δίκτυα των νευρώνων όταν επιτευχθεί κάποιος σκοπός.

Παρότι οι πολυάριθμες λειτουργίες της ντοπαμίνης δεν έχουν χαρτογραφηθεί ακόμα πλήρως, είναι γνωστό ότι αυξάνει την περιέργεια, ξυπνά την φαντασία, ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την αισιοδοξία, δίνει κίνητρο και προκαλεί διάθεση τόσο για μάθηση όσο για σεξ. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο εγκέφαλος των ερωτευμένων είναι γεμάτος ντοπαμίνη. Είναι λοιπόν ο νευροδιαβιβαστής της ευτυχίας και παρέα με την αδελφή της, την σεροτονίνη, φτιάχνουν συναισθήματα που μας κάνουν να νιώθουμε ευχάριστα. Ας σημειωθεί ότι έλλειψη σεροτονίνης στον εγκέφαλο επίσης εμπλέκεται στην κατάθλιψη (πάντως η υψηλή ποσότητα σεροτονίνης κατεβάζει την ντοπαμινη και το αντίστροφο).

Εκτός από ευχαρίστηση, η ντοπαμίνη μας κάνει να αισθανόμαστε και λιγότερη κούραση. Μελέτες σε ζώα έχουν αποδείξει ότι η ντοπαμινη εμπλέκεται στην κινητική δραστηριότητα, την προσοχή, και το χρόνο αντίδρασης ενώ μελέτες σε ανθρώπους επιβεβαιώνουν ότι η δραστηριότητα της ντοπαμίνης εμπλέκεται στην εγρήγορση.

Αντίθετα, η εξάντληση της ντοπαμίνης, είτε προκαλείται από πειραματικές διαδικασίες είτε επέρχεται φυσικά (όπως στη νόσο του Parkinson), συνδέεται με μειωμένη κίνηση, με κούραση, με επιβράδυνση ή θόλωση των νοητικών λειτουργιών, ακεφιά, απώλεια πρωτοβουλίας ή κινητοποίησης και επιθετική συμπεριφορά σε καταστάσεις ανταγωνισμού.

Η ντοπαμίνη συχνά απελευθερώνεται από ένα ερέθισμα που θεωρούμε ευχάριστο: από την τροφή, το σεξ, τη μάθηση κλπ. Όταν είμαστε κατηφείς και απογοητευμένοι, η αύξηση της ντοπαπίνης είναι ικανή να μας μεταφέρει σε μια κατάσταση χαρούμενης έξαρσης. Ενα ερωτικό αγκάλιασμα, ένα φιλί, μια μουσική που μας αρέσει, μια επιδοκιμασία, η επίτευξη ενός στόχου είναι αιτίες για να ανοίξουν οι κρουνοί της ντοπαμίνης.

Περιέργως, τα ίδια ευχάριστα συναισθήματα που νιώθουμε μπορούν να προκληθούν από το στρες, το αλκοόλ, το κάπνισμα και τις ναρκωτικές ουσίες διότι η αποδέσμευση της ντοπαμίνης συνδέεται και με αυτούς τους παράγοντες (π.χ. η ντοπαμίνη δρα στα εγκεφαλικά κύτταρα ακριβώς όπως η κοκαΐνη).

Μελέτες σε ζώα δείχνουν αποδέσμευση ντοπαμίνης στις φλοιικές και μεταιχμιακές περιοχές του εγκεφάλου σε απάντηση στο στρες. Επίσης, μελέτες τομογραφίας με εκπομπή ποζιτρονίου (positron emission tomography, PET) έδειξαν αυξημένη αποδέσμευση ντοπαμίνης μετά από υπογλυκαιμία σε ανθρώπους καθώς και μετά από μια στρεσογόνα εργασία που περιλάμβανε νοητική αριθμητική. Αυτό ίσως συμβαίνει διότι ο οργανισμός θέλει να μειώσει το δυσάρεστο συναίσθημα που προκαλεί το στρες.

Κίνητρο και εξάρτηση

Η ορμόνη συμμετέχει ενεργά στα συστήματα του εγκέφαλου που σχετίζονται με πράξεις που γίνονται για ένα σκοπό. Έχει επίσης υποστηριχθεί ότι διαδραματίζει ρόλο στη συμπεριφορά αναζήτησης ευχαρίστησης και ανταμοιβής. Η βιβλιογραφία στον τομέα αυτό είναι περίπλοκη και πολλά ευρήματα δεν είναι ξεκάθαρα.

Ορισμένοι θεωρούν πως οτιδήποτε κάνει ο άνθρωπος είναι για να αυξήσει την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, οι άνθρωποι αποφασίζουν για κάτι κάνοντας συνεχείς υποσυνείδητους υπολογισμούς για το κατά πόσο το αποτέλεσμα μιας επιλογής τους θα τους φέρει στο μέλλον περισσότερη ευχαρίστηση και ηδονή ή όχι. Με άλλα λόγια, η ντοπαμίνη «ντοπάρει» τον εγκέφαλο να αναζητήσει την ηδονή στις αποφάσεις του. Η ντοπαμίνη πλημμυρίζει τον εγκέφαλο ακόμα και στη διάρκεια της λήψης των αποφάσεων, όταν ο άνθρωπος κάνει φαντασιώσεις για το μελλοντικό αποτέλεσμα των επιλογών του.