Οι πρωτεΐνες αποτελούν το δομικό στοιχείο όλων των κυττάρων, των αντισωμάτων, των ενζύμων και των περισσότερων ορμονών του σώματος μας. Κάθε ιστός του σώματος μας αποτελείται από ένα σημαντικό μέρος πρωτεϊνών.
Η δομική σύνθεση των πρωτεϊνών μοιάζει με αυτή των υδατανθράκων καθώς κάθε μόριο τους αποτελείται από άτομα άνθρακα, οξυγόνου και υδρογόνου. Οι πρωτεΐνες σε αντίθεση με τους υδατάνθρακες περιέχουν και άτομα αζώτου, θείου, φωσφόρου και σιδήρου.
Η κύρια διατροφική σημασία των πρωτεϊνών της διατροφής είναι ότι αποτελούν την μοναδική πηγή αμινοξέων. Τα αμινοξέα είναι είκοσι και μερικά από αυτά (εννέα) αναφέρονται ως βασικά αμινοξέα καθώς ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να τα συνθέσει. Τα απαραίτητα αμινοξέα είναι η ιστιδίνη, η λευκίνη, η ισολευκίνη, η λυσίνη, η μεθειονίνη, η φαινυλαλανίνη, η θρεονίνη, η τρυπτοφάνη και η βαλίνη. Τα υπόλοιπα (μη βασικά/απαραίτητα αμινοξέα) μπορούν να συντεθούν από το σώμα μας μέσω μίας διαδικασίας που αναφέρεται ως διαμίνωση μέσω της χρήσης των απαραίτητων αμινοξέων.
Βασικές λειτουργίες των πρωτεϊνών-αμινοξέων:
Οι πρωτεΐνες της διατροφής προμηθεύουν το σώμα μας με τα απαραίτητα αμινοξέα για την δόμηση των ιστών αλλά και για άλλες μεταβολικές λειτουργίες όπως:
Η κύρια διατροφική σημασία των πρωτεϊνών της διατροφής είναι ότι αποτελούν την μοναδική πηγή αμινοξέων. Τα αμινοξέα είναι είκοσι και μερικά από αυτά (εννέα) αναφέρονται ως βασικά αμινοξέα καθώς ο ανθρώπινος οργανισμός δεν μπορεί να τα συνθέσει. Τα απαραίτητα αμινοξέα είναι η ιστιδίνη, η λευκίνη, η ισολευκίνη, η λυσίνη, η μεθειονίνη, η φαινυλαλανίνη, η θρεονίνη, η τρυπτοφάνη και η βαλίνη. Τα υπόλοιπα (μη βασικά/απαραίτητα αμινοξέα) μπορούν να συντεθούν από το σώμα μας μέσω μίας διαδικασίας που αναφέρεται ως διαμίνωση μέσω της χρήσης των απαραίτητων αμινοξέων.
Βασικές λειτουργίες των πρωτεϊνών-αμινοξέων:
Οι πρωτεΐνες της διατροφής προμηθεύουν το σώμα μας με τα απαραίτητα αμινοξέα για την δόμηση των ιστών αλλά και για άλλες μεταβολικές λειτουργίες όπως:
1. Αποκαθιστούν κάθε φθορά των ιστών στο σώμα μας.
2. Τα απαραίτητα αμινοξέα βοηθούν την δόμηση νέου ιστού ειδικότερα σε περιόδους ανάπτυξης (πχ βρεφική/εφηβική ηλικία καθώς και στην εγκυμοσύνη).
3. Οι πρωτεΐνες και τα αμινοξέα αποτελούν πηγή ενέργειας καθώς μας προσδίδουν 4 Kcal/g όπως και οι υδατάνθρακες.
4. ΑπΑτατικό σε πολλά υγρά του οργανισμού (πχ το γάλα, η βλέννα και το σπέρμα).
5. Χρησιμεύουν για την μεταφορά άλλων ουσιών. Οι πρωτεΐνες μεταφέρουν λιπίδια με την μορφή των λιποπρωτεΐνών καθώς και χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα για την μεταφορά των λιποδιαλυτών βιταμινών.
6. Οι πρωτεΐνες-αμινοξέα με την μορφή των αντισωμάτων παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντίσταση του οργανισμού κατά των ασθενειών.
Όπως κατανοούμε η σοβαρή έλλειψη αμινοξέων; (πχ σε καταστάσεις ασιτίας) μπορεί να οδηγήσει σε εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος, κούραση, στομαχικές διαταραχές, ζάλη, ναυτία, κατακρατήσεις υγρών και στειρότητα.
Πηγές πρωτεϊνών-αμινοξέων
Τρόφιμα με υψηλή βιολογική αξία πρωτεΐνης (που περιέχει όλα τα απαραίτητα για τον οργανισμό αμινοξέα) θεωρούνται τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως: το αυγό, το κρέας, το ψάρι, το γάλα και το τυρί. Τρόφιμα με χαμηλή βιολογική αξία πρωτεΐνη ς( που τους λείπουν τα απαραίτητα αμινοξέα λυσίνη, τρυπτοφάνη, μεθειονίνη και κυστίνη) θεωρούνται τρόφιμα φυτικής προέλευσης όπως τα όσπρια, δημητριακά και λαχανικά. Ειδικότερα, οι χορτοφάγοι είναι καλό να συνδυάζουν με τέτοιο τρόπο τα τρόφιμα για να προσλαμβάνουν τα απαραίτητα αμινοξέα (πχ φασόλια με ρύζι, αρακάς με καλαμπόκι, ψωμί με φακές, δημητριακά με γάλα κ.α).
Τρόφιμα με υψηλή βιολογική αξία πρωτεΐνης (που περιέχει όλα τα απαραίτητα για τον οργανισμό αμινοξέα) θεωρούνται τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως: το αυγό, το κρέας, το ψάρι, το γάλα και το τυρί. Τρόφιμα με χαμηλή βιολογική αξία πρωτεΐνη ς( που τους λείπουν τα απαραίτητα αμινοξέα λυσίνη, τρυπτοφάνη, μεθειονίνη και κυστίνη) θεωρούνται τρόφιμα φυτικής προέλευσης όπως τα όσπρια, δημητριακά και λαχανικά. Ειδικότερα, οι χορτοφάγοι είναι καλό να συνδυάζουν με τέτοιο τρόπο τα τρόφιμα για να προσλαμβάνουν τα απαραίτητα αμινοξέα (πχ φασόλια με ρύζι, αρακάς με καλαμπόκι, ψωμί με φακές, δημητριακά με γάλα κ.α).
Ημερήσια ανάγκη σε πρωτεΐνη-αμινοξέα
Η ημερήσια ανάγκη σε πρωτεΐνη/αμινοξέα; για τους ενήλικές είναι 1γρ/kg σωματικού βάρους. Μεγαλύτερες προσλήψεις δεν έχουν καμία θετική επίδραση καθώς η επιπρόσθετη ποσότητα πρωτεΐνης αποθηκεύεται ως λίπος στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην λειτουργία των νεφρών και του ήπατος (πχ σε πρωτεϊνικές διατροφές τύπου Atkins για απώλεια βάρους). Μόνο σε αθλητές που ασχολούνται με αθλήματα δύναμης, σε επίπεδο πρωταθλητισμού ή έντονης άσκησης ή σε κλινικές περιπτώσεις(πχ εγκαύματα, νεφρικές παθήσεις) μπορεί να υπάρχει αυξημένη ανάγκη σε πρωτεΐνες στην διατροφή.
Η ημερήσια ανάγκη σε πρωτεΐνη/αμινοξέα; για τους ενήλικές είναι 1γρ/kg σωματικού βάρους. Μεγαλύτερες προσλήψεις δεν έχουν καμία θετική επίδραση καθώς η επιπρόσθετη ποσότητα πρωτεΐνης αποθηκεύεται ως λίπος στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυξημένη πρόσληψη πρωτεϊνών μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην λειτουργία των νεφρών και του ήπατος (πχ σε πρωτεϊνικές διατροφές τύπου Atkins για απώλεια βάρους). Μόνο σε αθλητές που ασχολούνται με αθλήματα δύναμης, σε επίπεδο πρωταθλητισμού ή έντονης άσκησης ή σε κλινικές περιπτώσεις(πχ εγκαύματα, νεφρικές παθήσεις) μπορεί να υπάρχει αυξημένη ανάγκη σε πρωτεΐνες στην διατροφή.