Η βιταμίνη D υπάρχει με φυσικό τρόπο σε μικρές ποσότητες σε μερικές τροφές, όπως τα λιπαρά ψάρια (ρέγκα, σκουμπρί, σαρδέλες και τόνος). Για να γίνει η βιταμίνη D περισσότερο διαθέσιμη, προστίθεται τεχνητά σε γαλακτοκομικά προϊόντα, χυμούς και δημητριακά.
Αλλά η περισσότερη βιταμίνη D (το 80-90% που χρειάζεται το σώμα) παράγεται στον οργανισμό μέσω της απευθείας έκθεσης στο ηλιακό φως. Η βιταμίνη D μπορεί επίσης να παραχθεί στο εργαστήριο ως φάρμακο/συμπλήρωμα διατροφής.
Με ποιες ασθένειες συνδέεται η βιταμίνη D
Η βιταμίνη D χρησιμοποιείται για την πρόληψη και τη θεραπεία της ραχίτιδας. Πρόκειται για μια ασθένεια που προκαλείται από ανεπάρκεια στην συγκεκριμένη βιταμίνη. Επίσης χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης και του πόνου στα οστά (οστεομαλακία). Επίσης για την απώλεια οστού σε ανθρώπους μευπερπαραθυρεοειδισμό και ατελή οστεογένεση. Αυτή είναι μια κληρονομική πάθηση κατά την οποία τα οστά είναι ιδιαίτερα εύθραυστα. Χρησιμοποιείται, επίσης, για την πρόληψη καταγμάτων σε άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για οστεοπόρωση. Αλλά και για την καλύτερη απορρόφηση ασβεστίου και μείωση της οστικής απώλειας (νεφρική οστεοδυστροφία) σε άτομα με νεφρική ανεπάρκεια.
Η βιταμίνη D χρησιμοποιείται για παθήσεις της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων. Τέτοια παραδείγματα είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) και ηυψηλή χοληστερόλη. Χρησιμοποιείται επίσης για:
- Τον διαβήτη
- Την παχυσαρκία
- Την μυϊκή αδυναμία
- Την Σκλήρυνση κατά Πλάκας
- Την ρευματοειδή αρθρίτιδα
- Την Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
- Το άσθμα
- Την βρογχίτιδα
- Το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο και
- Την ουλίτιδα στα δόντια
Δερματικά
Μερικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τη βιταμίνη D για δερματικές παθήσεις, όπως:
- Η λεύκη
- Το σκληρόδερμα
- Η ψωρίαση και
- Η ακτινική κεράτωση
Χρησιμοποιείται επίσης για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, την πρόληψη αυτοάνοσων νοσημάτων και την πρόληψη του καρκίνου.
Θυρεοειδής
Επειδή η βιταμίνη D εμπλέκεται στη ρύθμιση των επιπέδων των ανόργανων συστατικών, όπως ο φώσφορος και το ασβέστιο, χρησιμοποιείται για παθήσεις που προκαλούνται από χαμηλά επίπεδα αυτών των μετάλλων (φωσφόρου: οικογενή υποφωσφαταιμία και σύνδρομο Fanconi και ασβεστίου:υποπαραθυρεοειδισμός και ψευδοϋποπαραθυρεοειδισμός).
Η βιταμίνη D σε μορφές γνωστές ως καλσιτριόλη, ή καλσιποτριένη εφαρμόζεται απευθείας στο δέρμα για ένα συγκεκριμένο τύπο ψωρίασης.
Πώς λειτουργεί η βιταμίνη D
Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για τη ρύθμιση του ασβεστίου και του φωσφόρου στο σώμα. Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της σωστής δομής των οστών.
Η έκθεση στον ήλιο είναι ένας εύκολος και αξιόπιστος τρόπος για τους περισσότερους ανθρώπους για να πάρετε τη βιταμίνη D που χρειάζεστε. Η απευθείας έκθεση του δέρματος στο φως του ήλιου δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα (για χρονικό διάστημα ίσο με το 1/4 του χρόνου στον οποίο μπορεί να πάθετε ήπιο ηλιακό έγκαυμα) είναι αρκετή για να παράγει όση βιταμίνη D σας είναι απαραίτητη. Ο αναγκαίος χρόνος έκθεσης στον ήλιο διαφέρει ανάλογα με την ηλικία, τον τύπο του δέρματος, την εποχή, την ώρα της ημέρας κ.λπ.
Είναι εκπληκτικό το πόσο γρήγορα τα επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό μπορεί να αποκατασταθούν από το φως του ήλιου. Μόλις 6 ημέρες περιστασιακής έκθεσης στον ήλιο χωρίς αντηλιακό ισούται με έως και 49 ημέρες χωρίς έκθεση στον ήλιο. Το σωματικό λίπος δρα σαν ένα είδος μπαταρίας αποθήκευσης για τη βιταμίνη D. Κατά τις περιόδους έκθεσης στο ηλιακό φως, η βιταμίνη D αποθηκεύεται στο λίπος και στη συνέχεια απελευθερώνεται, όταν το φως του ήλιου υποχωρεί.
Καρκίνος του δέρματος
Παρόλα αυτά, η ανεπάρκεια βιταμίνης D είναι πιο συχνή από ό,τι μπορείτε να φανταστείτε. Οι άνθρωποι που δεν εκτίθενται αρκετά στον ήλιο, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο. Η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να συμβεί ακόμα και σε άτομα που ζουν σε ηλιόλουστα κλίματα, πιθανώς επειδή παραμένουν σε εσωτερικούς χώρους περισσότερο λόγω ζέστης, ή καλύπτονται όσο μπορούν όταν βγαίνουν έξω, για να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος.
Οι ηλικιωμένοι είναι επίσης σε μεγαλύτερο κίνδυνο για ανεπάρκεια βιταμίνης D. Είναι λιγότερο πιθανό να περνούν το χρόνο τους στον ήλιο, έχουν λιγότερους "υποδοχείς" στο δέρμα τους, που μετατρέπουν το ηλιακό φως σε βιταμίνη D, δεν μπορούν να πάρουν εύκολα τη βιταμίνη D μέσω της διατροφής τους (αλλά ακόμα και τότε μπορεί να έχουν πρόβλημα απορρόφησης της βιταμίνης D) και μπορεί να έχουν περισσότερα προβλήματα μετατροπής της διαιτητικής βιταμίνης D σε μια χρήσιμη μορφή, λόγω της γήρανσης των νεφρών. Έτσι, ο κίνδυνος για ανεπάρκεια βιταμίνης D σε άτομα άνω των 65 ετών είναι πολύ υψηλός. Υπολογίζεται ότι το 40% των μεγαλύτερων σε ηλικία ανθρώπων, ακόμη και στην ηλιόλουστα κλίματα, δεν έχουν αρκετή βιταμίνη D στον οργανισμό τους.
Τα συμπληρώματα βιταμίνης D μπορεί να κριθούν απαραίτητα για τους ηλικιωμένους (πάντα σε συνεννόηση με το γιατρό τους!), τα άτομα που ζουν σε βόρεια γεωγραφικά πλάτη, καθώς και για ανθρώπους με σκούρο δέρμα, που χρειάζονται επιπλέον χρόνο στον ήλιο, αλλά δεν τον παίρνουν.
Κίνδυνοι από παρενέργειες στην λήψη βιταμίνης D
Η βιταμίνη D είναι πιθανότατα ασφαλής όταν λαμβάνεται από το στόμα ή σε ενέσιμη μορφή σε συνιστώμενες ποσότητες. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παρουσιάζουν παρενέργειες, εκτός αν υπερβούν τη δοσολογία (δείτε παρακάτω). Κάποιες παρενέργειες από την υπερβολική λήψη βιταμίνης D περιλαμβάνουναδυναμία, κόπωση, υπνηλία, πονοκέφαλο, απώλεια όρεξης, ξηροστομία,μεταλλική γεύση, ναυτία, εμετό και άλλα.
Η λήψη βιταμίνης D για μεγάλες χρονικές περιόδους σε δόσεις υψηλότερες από τις 4000 μονάδες (IU) ημερησίως είναι ίσως ανασφαλής και μπορεί να προκαλέσει υπερβολικά υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα. Κάποιες φορές είναι απαραίτητη η πολύ υψηλή δόση (βραχυπρόθεσμα) για την θεραπεία της ανεπάρκειας της βιταμίνης D. Αυτό το είδος της θεραπείας πρέπει να γίνεται ΠΑΝΤΑ υπό την επίβλεψη ενός γιατρού!
Ειδικές προφυλάξεις και προειδοποιήσεις:
- Εγκυμοσύνη και θηλασμός: Η βιταμίνη D είναι μάλλον ασφαλής κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, όταν χρησιμοποιείται στην συνιστώμενη δοσολογία (έως 4000 IU/μέρα). Μην χρησιμοποιείτε υψηλότερες δόσεις! Η βιταμίνη D είναι ενδεχομένως επισφαλής όταν χρησιμοποιείται σε μεγαλύτερες ποσότητες κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του θηλασμού. Χρησιμοποιώντας υψηλότερες δόσεις μπορεί να προκαλέσετε σοβαρή βλάβη στο βρέφος.
- Νεφρική νόσος: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου και να αυξήσει τον κίνδυνο της “σκλήρυνσης των αρτηριών” σε άτομα με σοβαρή νεφρική νόσο. Αυτό πρέπει να εξισορροπείται με την ανάγκη να αποφευχθεί ηνεφρική οστεοδυστροφία, μία ασθένεια των οστών που εμφανίζεται όταν τα νεφρά αποτυγχάνουν να διατηρήσουν τα κατάλληλα επίπεδα ασβεστίου και φωσφόρου στο αίμα. Τα επίπεδα του ασβεστίου πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά σε άτομα με νεφρική νόσο.
- Υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα: Η λήψη βιταμίνης D θα μπορούσε να κάνει αυτή η κατάσταση χειρότερη.
- Σκλήρυνση των αρτηριών (αθηροσκλήρυνση): Η λήψη βιταμίνης D θα μπορούσε να κάνει αυτή την κατάσταση χειρότερη, ειδικά σε άτομα με νεφρική νόσο.
- Σαρκοείδωση: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου σε άτομα με σαρκοείδωση. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πέτρες στα νεφράκαι άλλα προβλήματα. Χρησιμοποιήστε τη βιταμίνη D με προσοχή και πάντα με τη συμβουλή γιατρού!
- Ιστοπλάσμωση: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου σε άτομα με ιστοπλάσμωση. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πέτρες στα νεφρά και άλλα προβλήματα. Χρησιμοποιήστε τη βιταμίνη D με προσοχή και σύνεση!
- Υπερπαραθυρεοειδισμός: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου σε άτομα με υπερπαραθυρεοειδισμό. Χρησιμοποιήστε τη βιταμίνη D με προσοχή!
- Λέμφωμα: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου σε άτομα με λέμφωμα. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε πέτρες στα νεφρά και άλλα προβλήματα. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας σε κάθε περίπτωση.
- Φυματίωση: Η βιταμίνη D μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ασβεστίου σε άτομα με φυματίωση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως πέτρες στα νεφρά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ενημερώνετε το γιατρό σας προτού πάρετε οποιαδήποτε απόφαση για συμπλήρωμα διατροφής, όπως συμπληρώματα βιταμίνης D.
Βιταμίνη D: Δοσολογία
Οι ακόλουθες δόσεις έχουν προκύψει από επιστημονική έρευνα:
Λήψη από το στόμα:
- Για την πρόληψη της οστεοπόρωσης και των καταγμάτων: 400-1000 IU/ημέρα για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες συνιστούν υψηλότερες δόσεις της τάξης των 1000-2000 IU ημερησίως.
- Για την πρόληψη καταγμάτων από πτώση: 800-1000 IU/ημέρα σε συνδυασμό με λήψη ασβεστίου 1000-1200 mg/ημέρα.
- Για την πρόληψη της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας: Μακροχρόνια κατανάλωση τουλάχιστον 400 IU ημερησίως, κυρίως με τη μορφή ενός πολυβιταμινούχου συμπληρώματος.
- Για την πρόληψη όλων των τύπων καρκίνου: Λήψη 1400-1500 mg/ημέρα συν βιταμίνη D3 (χοληκαλσιφερόλη) 1100 IU/ημέρα σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
- Για μυϊκό πόνο που προκαλείται από την λήψη στατινών: Λήψη βιταμίνης D2 (εργοκαλσιφερόλη), ή βιταμίνης D3 (χοληκαλσιφερόλη) σε δοσολογία 50.000 IU μία φορά την εβδομάδα, ή 400 IU ημερησίως.
- Για την πρόληψη της γρίπης: Λήψη βιταμίνης D (χοληκαλσιφερόλη) σε δόση 1200 IU ημερησίως.
Τα περισσότερα συμπληρώματα βιταμινών περιέχουν μόνο 400 IU (10 mcg) βιταμίνης D.
Το αμερικανικό Ινστιτούτο Ιατρικής έχει εκδώσει οδηγία για την συνιστώμενη ημερήσια δόση (ΣΗΔ), η οποία είναι μια εκτίμηση της ποσότητας βιταμίνης D που ικανοποιεί τις ανάγκες των περισσότερων ανθρώπων στον πληθυσμό. Η τρέχουσα οδηγία βγήκε το 2010 και ποικίλει ανάλογα με την ηλικία ως εξής:
- 1-70 ετών, 600 IU ημερησίως
- 71 χρόνια και άνω, 800 IU ημερησίως
- έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες, 600 IU ημερησίως
Το αμερικανικό Εθνικό Ίδρυμα Οστεοπόρωσης συστήνει 400-800 IU/ημέρα για τους ενήλικες κάτω των 50 ετών και 800-1000 IU ημερησίως για ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας.
Η North American Menopause Society συνιστά 700-800 IU ημερησίως για τις γυναίκες που διατρέχουν κίνδυνο ανεπάρκειας λόγω χαμηλής έκθεσης στον ήλιο.
Τέλος, οι κατευθυντήριες γραμμές από την Εταιρεία Οστεοπόρωσης του Καναδά αναφέρουν 400 IU βιταμίνης D ημερησίως για άτομα ηλικίας έως 50 ετών, και 800 IU ανά ημέρα για άτομα άνω των 50.
