«Είμαστε συναισθηματικά αναλφάβητοι. Δεν μας έμαθαν τίποτα για τις ψυχές μας. Για τους φόβους μας, τη μοναξιά μας, το θυμό», έγραφε ο Σουηδός Ινγκμαρ Μπέργκμαν το 1973 στο «Σκηνές από ένα γάμο», εκφράζοντας με θάρρος αυτό που πολλοί φοβούνται να παραδεχθούν: ότι αισθάνονται μόνοι.
Η πρώτη χώρα στον κόσμο που πήρε μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι η Βρετανία.
Χθες ανακοινώθηκε η δημιουργία υπουργείου Μοναξιάς, που θα αναλάβει η υπουργός Αθλητισμού Τρέισι Κράουτς. Στη μνήμη της Τζο Κοξ, της βουλευτού των Εργατικών που τον Ιούνιο του 2016 δολοφονήθηκε από ακροδεξιό εξτρεμιστή. Λίγο πριν τον θάνατό της είχε συστήσει την Επιτροπή Τζο Κοξ για την Μοναξιά και είχε ζητήσει τη δημιουργία υπουργείου.
Ερευνες καταδεικνύουν ότι η Βρετανία είναι η ευρωπαϊκή πρωτεύουσα της μοναξιάς όσων έχουν περάσει τη μέση ηλικία. Το 51% των Βρετανών άνω των 75 ετών ζουν μόνοι και περίπου 200.000 ηλικιωμένοι δεν ανταλλάσσουν κουβέντα με φίλο ή συγγενή για περισσότερο από μήνα. Ενας έως πέντε ασθενείς ημερησίως επισκέπτονται γιατρό κυρίως επειδή αισθάνονται μοναξιά, ενώ τα 2/5 των ηλικιωμένων δηλώνουν ότι η κύρια συντροφιά τους είναι η τηλεόραση.
Η επιδημία μοναξιάς έχει εξαπλωθεί στη Βρετανία. Στη γραμμή υποστήριξης Silver Line που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο καλούν ηλικιωμένοι με μία και μόνη επιθυμία: να επικοινωνήσουν με κάποιον. O αριθμός των κλήσεων ξεπερνά τις 10.000 εβδομαδιαίως. Δεκάδες τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν ξεπηδήσει στη χώρα, γεγονός που καταδεικνύει ότι η μοναξιά αντιμετωπίζεται ως ζήτημα δημόσιας υγείας. Ακόμη και οι πυροσβέστες είναι εκπαιδευμένοι ώστε, όταν ερευνούν σπίτια για να διαπιστώσουν εάν πληρούνται οι προϋποθέσεις πυρασφάλειας, να μπορούν να εντοπίζουν σημάδια κοινωνικής απομόνωσης των ενοίκων.
Η μοναξιά συνδέεται άρρηκτα με την ψυχική, διανοητική και σωματική υγεία. Η άνοια, η κατάθλιψη, η αρτηριακή πίεση αλλά και η θνησιμότητα συνδέονται συχνά με το αίσθημα της κοινωνικής απομόνωσης.
Η τεχνολογία, παρά τις δυνατότητες που προσφέρει, φαίνεται ότι δεν προάγει την επικοινωνία. «Η ύπαρξη τόσων μέσων επικοινωνίας δημιουργεί την εντύπωση ότι είμαστε πιο κοντά με πολλούς ανθρώπους. Πόσους διαδικτυακούς μας φίλους όμως θα αναγνωρίζαμε στο δρόμο;», διερωτάται ο Κρίστιαν Γκάι, διευθυντής think-tank για την ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Παρότι είναι πολλοί εκείνοι που καλούν τη Silver Line οι περισσότεροι δεν παραδέχονται ότι αισθάνονται μόνοι αλλά ζητούν ανώδυνες πληροφορίες. Μία γυναίκα ζητούσε οδηγίες για ψήσιμο γαλοπούλας. Αλλη τηλεφωνεί διαρκώς ρωτώντας τι ώρα είναι. Ο Τζον Τ. Κατζιόπο, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου, επισημαίνει ότι η λέξη μοναξιά φέρει κοινωνικό στίγμα. «Εχει αρνητικές συνδηλώσεις, υποδηλώνει αδυναμία, έλλειψη αυτάρκειας».
Αλλοι αφηγούνται ιστορίες από τα νιάτα τους, μιλούν για τον σκύλο που είχαν όταν ήταν παιδιά, τη δουλειά τους, εμπειρίες κατά τη διάρκεια του πολέμου. «Αυτές οι ιστορίες είναι συναρπαστικές. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πόσο ενδιαφέρουσες είναι οι ζωές των ανθρώπων», επισημαίνει η Τρέισι, εθελόντρια στο κέντρο.
Το 70% όσων καλούν τη Silver Line είναι γυναίκες. Φαίνεται ότι τα δύο φύλα αντιλαμβάνονται και διαχειρίζονται διαφορετικά τη μοναξιά. Ο 70χρονος Μάικ Τζεν, διευθυντής του Men's Shed, κέντρου για υπερήλικους άνδρες στο οποίο κοινωνικοποιούνται μέσω της ξυλουργικής, εξηγεί τον λόγο για τον οποίο συμβαίνει αυτό. «Μας επηρεάζει η ανδρική μας υπερηφάνεια. Σκεφτόμαστε «μπορώ να φροντίσω μόνος μου τον εαυτό μου». Αυτή είναι όμως τεράστια πλάνη. Η έλλειψη επικοινωνίας μάς σκοτώνει».
