Το 2005 -όπως ακριβώς συνέβη και το 1905, όταν πρωτοχρησιμοποιήθηκε η λέξη ορμόνη– δύο ήταν οι ορμονικοί «δρόμοι». Ο ένας είναι η ενδοκρινολογία, που βασίζεται στην επιστήμη. Ο άλλος είναι ο φυσικός τρόπος που βασίζεται στην αρχαία γνώση. Η λογική της σημερινής ομάδας των ανθρώπων που προσβλέπει στην ανανέωση των κυττάρων και στην αναγέννηση του οργανισμού δεν διαφέρει και πολύ από εκείνη του Brown- Sequard, του πρωτοπόρου στον τομέα των ορμονών, που τέλειωσε την κατά τα άλλα επιτυχή καριέρα του επειδή προσπάθησε να αποκαταστήσει αυτό που είχε χαθεί κάνοντας ενέσεις που περιείχαν σπέρμα.
Η λογική λοιπόν αυτών των ανθρώπων είναι η εξής: εφόσον γνωρίζουμε πως τα επίπεδα πολλών ορμονών μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, αν τα επαναφέρουμε στα επίπεδα της νιότης μας, θα καθυστερήσουμε τον χρόνο. Η αλήθεια όμως για τις ορμόνες δεν είναι τόσο απόλυτα ξεκάθαρη.
Η προσπάθεια ανάκτησης της νιότης είναι μια υπόθεση πανάρχαια. Η Βίβλος αναφέρει, πως ο βασιλιάς Δαβίδ έχανε σημαντικό μέρος της «ζέστης» του όσο πλησίαζε προς το λυκόφως της ζωής του. Βρέθηκε μια λύση στο πρόσωπο της Αβισάγκ, μιας παρθένας από την φυλή των Σουναμιτών. «Αφήστε την να ξαπλώσει πάνω στο στήθος σας, κύριέ μας, μήπως και πάρετε από την ζέστη της», του είπαν οι σύμβουλοί του που έλπιζαν να πιάσει το κόλπο για να μπορέσουν να το χρησιμοποιήσουν κι εκείνοι.
Έπειτα ήταν ο Πονς ντε Λεόν, που, αναζητώντας την πηγή της νιότης, ανακάλυψε την Φλόριντα. Και γέμιζαν πάντα ζεστό και άφθονο χρήμα οι τσέπες όλων εκείνων που έφτιαχναν αφροδισιακές κρέμες και λοσιόν – οτιδήποτε βοηθάει τους ανθρώπους, τους άντρες ειδικότερα, να απολαμβάνουν για περισσότερο χρόνο τις χαρές της σφιχτής σάρκας.
Καθώς μαθαίναμε περισσότερα για τις ορμόνες, οι όρχεις και η τεστοστερόνη, η ορμόνη τους, κατέληξαν να θεωρούνται ως ο σίγουρος και ασφαλής δρόμος που θα οδηγούσε πίσω στην νεότητα και για ένα διάστημα, με το liquide testiculaire του Brown-Sequard να χαλάει κόσμο, δημιουργήθηκε η ελπίδα πως ίσως και να μπορούσε να γυρίσει ο χρόνος πίσω. Και βέβαια υπήρξαν φωτογραφίες ΠΡΙΝ και ΜΕΤΑ από την δεκαετία του 1900, που παρουσίαζαν κοιλαράδες πολίτες με προγούλια να μεταμορφώνονται μπροστά στα μάτια σου σε κομψούς και φίνους νεαρούς – και όλα αυτά χάρη στην δύναμη της ορμονοθεραπείας.
Στην δεκαετία του ’20 σημειώθηκε έκρηξη στον αγώνα της αντιγήρανσης, επικεφαλής της οποίας ήταν κυρίως ο εξαίρετος Βιεννέζος φυσιολόγος καθηγητής Οίζέν Στάιναχ (1861- 1944). Πραγματοποίησε μια σειρά πειραμάτων πάνω στην φυσιολογία των οργάνων του σεξ. Έδειξε πως η σεξουαλική συμπεριφορά ενός ζώου εξαρτιόταν από το φύλο των γεννητικών οργάνων που του είχαν εμφυτευθεί και όχι από το δικό του φύλο. Έτσι, οι ωοθήκες που τοποθετούνταν σε αρσενικά ποντίκια γίνονταν πρόξενοι θηλυκής συμπεριφοράς, άσχετα αν το ποντίκι ήταν αρσενικό από γεννησιμιού του.
Τα πειράματα αυτά ήταν τέλεια στο σχεδίασμά και στην σύλληψή τους, τα μέσα όμως τα εκλαΐκευαν και τα διαστρέβλωναν. Ο Στάιναχ ανακάλυψε τα αδενικά κύτταρα -τα κύτταρα Λέιντιχ-, που παρήγαν τεστοστερόνη στους όρχεις και τα ονόμασε «εφηβικό αδένα». Το πείραμά του -να τοποθετήσει εμφυτεύματα από όρχεις σε ηλικιωμένα ποντίκια- κατάφερε να τους ξαναδώσει ζωντάνια, να τα κάνει να αποκτήσουν και πάλι ενδιαφέρον για τα θηλυκά και να αυξήσει το μέσο όρο της ζωής τους κατά 25% τουλάχιστον. Τα εκπληκτικά αποτελέσματα της ερευνάς του ήταν ό,τι ακριβώς χρειαζόταν για να πείσει τον κόσμο πως η επιστήμη της αντιγήρανσης είχε γίνει πλέον απόλυτα σεβαστή.
Ακολούθησε μια παράξενη σειρά από πειράματα εμβολιασμών, όπου οι άντρες δέχτηκαν, χωρίς να τους πιέσει κανείς, να τους εμφυτεύσουν στα γεννητικά τους όργανα κομματάκια από τους όρχεις άλλων αντρών, με στόχο την ανανέωση των κυττάρων ή -αν μη τι άλλο- την ανάκτηση των «δυνάμεων». Υπήρχε όμως μεγάλο πρόβλημα με τους δότες, γιατί ήταν πολύ λιγότεροι από εκείνους που αναζητούσαν θεραπεία και πολύ σύντομα τα εμφυτεύματα άρχισαν να λαμβάνονται από πηγές μάλλον αμφίβολης ποιότητας, όπως από κατάδικους που είχαν εκτελεστεί στην ηλεκτρική, στις ΗΠΑ, κι άλλους που είχαν σκοτωθεί σε τροχαία δυστυχήματα.
Ο ενθουσιασμός είχε φτάσει στα ύψη του, πυροδοτούμενος από διάφορες ιστορίες, όπως εκείνη ενός ποδοσφαιριστή που χρειάστηκε να ευνουχιστεί έπειτα από ένα ατύχημα που είχε στο γήπεδο. Είχε πάρει μόσχευμα από έναν έφηβο και οι φήμες τον ήθελαν να βάζει διαρκώς πάγο στο επίμαχο σημείο για να μπορεί να ελέγξει την συχνότητα των στύσεων.
Η αλήθεια βέβαια είναι πως η τεστοστερόνη δεν έχει και μεγάλη σχέση με τους μηχανισμούς που προκαλούν την αύξηση του μήκους του πέους – είναι η ορμόνη της επιθυμίας και της λίμπιντο και όχι των στύσεων, οι οποίες ελέγχονται κυρίως από τις αλλαγές στη ροή του αίματος και την moment juste.
Ο Στάιναχ, που κατάλαβε πως ο αδενικός εμβολιασμός δεν θα οδηγούσε πουθενά αν εξακολουθούσε να στηρίζεται σε ανθρώπινους δότες, βρήκε μια τέλεια λύση. Ο σπερματικός πόρος είναι ένας στενός σωλήνας που μεταφέρει και αποθηκεύει το σπέρμα και αποτελεί συνέχεια της επιδιδυμίδας, που βρίσκεται στο πίσω μέρος κάθε όρχεως. Κάθε σπερματικός πόρος μπαίνει μέσα στην κοιλιά, όπου, αφού ενωθεί με τον πόρο της σπερματοδόχου κύστης, εκβάλλει στο τμήμα της ουρήθρας που περνάει μέσα από τον προστάτη. Η ανδρική στείρωση -η εκτομή δηλαδή του σπερματικού πόρου- αφορά το κόψιμο και των δύο σπερματικών πόρων πριν φτάσουν στον προστάτη.
Έτσι ο άντρας μπορεί ακόμη να εκσπερματώνει χωρίς όμως το σπερματικό του υγρό να περιέχει σπερματοζωάρια. Η επέμβαση του Στάιναχ ήταν ένα είδος ημιεκτομής του σπερματικού πόρου. Ισχυριζόταν πως η διαδικασία αυτή αύξανε την έκκριση τεστοστερόνης από τα κύτταρα Λέιντιχ. Η λογική του ήταν πως αφού δεν χρειαζόταν πλέον το σπέρμα, τα κύτταρα που παρήγαγαν σπερματοζωάρια συρρικνώνονταν αφήνοντας έτσι περισσότερο χώρο για τα κύτταρα Λέιντιχ που παρήγαγαν τεστοστερόνη. Εννοείται βέβαια πως είναι γελοία όλα αυτά για το σπέρμα που εξακολουθεί να παράγεται και μετά την εκτομή του σπερματικού πόρου – απλά δεν μπορεί να βρει διέξοδο από τον κανονικό δρόμο και επαναπορροφάται από τον οργανισμό.
Η επέμβαση του Στάιναχ γινόταν μόνο στον ένα σπερματικό πόρο την φορά. Έτσι υπήρχε πάντα η ευκαιρία για μια δεύτερη επέμβαση -και είσπραξη χοντρής αμοιβής- σε περίπτωση που τα αποτελέσματα δεν ήταν ικανοποιητικά. Εκείνοι που είχαν υποβληθεί στην επέμβαση ισχυρίζονταν πως ένιωθαν ανανεωμένοι – μεγάλη αντίθεση με την αίσθηση που έχουν σήμερα οι άντρες για την εκτομή του σπερματικού πόρου. Το τελευταίο πράγμα που θα ακούσεις να λέει σήμερα ένας άντρας είναι πως υπάρχει περίπτωση η εκτομή του σπερματικού πόρου να του αυξήσει τη διάθεση για σεξ.
Ένας από τους κλασικούς υποστηρικτές του Στάιναχ ήταν ο ποιητής W.B. Yeats, που μετά το θάνατο της συντρόφου και μούσας του Λέιντι Γκρέγκορι σταμάτησε να γράφει. Κάποια στιγμή αποφάσισε πως για να μπορέσει να ξαναγίνει δημιουργικός θα έπρεπε να ανακτήσει τις σεξουαλικές του δυνάμεις και επέλεξε να κάνει την επέμβαση του Στάιναχ, η οποία και πραγματοποιήθηκε στην οδό Χάρλεϊ τον Απρίλιο του 1934, όταν ο ποιητής ήταν εξήντα εννιά χρόνων. Τον χειρούργησε ο σεξολόγος Νόρμαν Χερ. Πιθανότατα να μην ήταν τυχαίο που το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς ο Yeats τα έφτιαξε με την νεαρή ηθοποιό και ποιήτρια Μαργκότ Ράντοκ, είκοσι επτά μόλις χρόνων.
Δεν είναι λοιπόν να απορούμε που η επέμβαση του Στάιναχ έγινε τόσο δημοφιλής έπειτα από την μαρτυρία του W.B. Yeats και τις δηλώσεις του Στάιναχ: «Ο άντρας έχει την ηλικία των ενδοκρινών του αδένων».
Όμως η εκτομή του σπερματικού πόρου δεν σε ξανανιώνει. Απλά σου φοράει ένα σκούφο που σε κάνει αόρατο. Ο κοινός κρίκος που συνδέει την δουλειά του Στάιναχ και των άλλων νεαρών που ακολούθησαν τα βήματά του είναι η τεστοστερόνη. Κανείς όμως δεν μπορεί να καταλάβει πώς συνδέεται η τεστοστερόνη με την αντιγήρανση.
Η ΟΡΜΟΝΗ ΤΩΝ ΓΗΡΑΤΕΙΩΝ – ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗ;
Παντού ολόγυρά μας υπάρχουν αποδείξεις πως η τεστοστερόνη δεν έχει καμιά σχέση με τη μακροζωία. Οι γυναίκες ζουν κατά μέσο όρο δέκα χρόνια περισσότερο από τους άντρες. Μάλιστα η ανδρική θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη από εκείνη των γυναικών σε όλες τις ηλικίες. Κάποιες από τις αιτίες είναι καθαρά πολιτιστικές – οι άντρες καπνίζουν πιο πολύ από τις γυναίκες, για παράδειγμα, και στην νεαρή τους ηλικία κάνουν διάφορες βλακείες που τους οδηγούν πρόωρα στον θάνατο. Υπάρχει όμως και μια άμεση σχέση της τεστοστερόνης με το καρδιαγγειακό σύστημα, που ανεβάζει τα ποσοστά των θανάτων στους άντρες από καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά.
Ύστερα έχουμε και την απόδειξη των ευνούχων. Απελευθερωμένοι καθώς είναι από τις ανδρικές τους ορμόνες, ζουν τουλάχιστον όσο και οι γυναίκες. Οι ευνουχισμένοι ήταν αγόρια που διέθεταν εκπληκτικές φωνές και οι οικογένειές τους, προκειμένου τα παιδιά να διατηρήσουν την φωνή τους, τα ευνούχιζαν. Πολλά από αυτά τα παιδιά προέρχονταν από φτωχές οικογένειες και, μολονότι ο ευνουχισμός απαγορευόταν από το νόμο, κατά περίεργο τρόπο τα παιδιά αυτά εμπλέκονταν σε μυστηριώδη ατυχήματα με άγρια ζώα, με συνέπεια να πρέπει να τους αφαιρεθούν τα γεννητικά τους όργανα επειδή είχαν υποστεί «βλάβη».
Τραγουδούσαν γυναικείους ρόλους, αφού δεν θεωρούνταν πρέπον να ανεβαίνουν οι γυναίκες στην σκηνή κατά το 17ο και το 18ο αιώνα, αλλά και ανδρικούς, αφού οι βασικοί ρόλοι απαιτούσαν φωνές σε υψηλές οκτάβες. Ορισμένοι, όπως ο Φαρινέλι, απέκτησαν τεράστια φήμη και πολλούς θαυμαστές. Ο τελευταίος ευνουχισμένος, σύμφωνα με αρκετές αναφορές, πέθανε το 1922.
Ορισμένα στοιχεία έρχονται επίσης και από σύγχρονες μελέτες για τον ευνουχισμό. Είναι ανατριχιαστικό, αλλά σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ, στις αρχές του 20ού αιώνα ο ευνουχισμός θεωρούνταν απολύτως παραδεκτός σε περιπτώσεις ανθρώπων που χαρακτηρίζονταν ως «αταίριαστοι» – κυρίως αντρών που ήταν κλεισμένοι σε άσυλα κι έπασχαν από βαριά πνευματική καθυστέρηση και στειρώνονταν βιαίως προκειμένου να προστατευθεί η αμερικανική κοινωνία από την διαιώνιση των γονιδίων τους. Το 1969 ο δρ Τζέιμς Χάμιλτον σύγκρινε την διάρκεια ζωής των ευνουχισμένων αντρών που ζούσαν κλεισμένοι σε άσυλα στο Κάνσας με εκείνη των φυσιολογικών που νοσηλεύονταν στα ίδια ιδρύματα για την ίδια χρονική περίοδο και διαπίστωσε πως οι πρώτοι ζούσαν 31,6 χρόνια περισσότερο.
Τα στοιχεία που έχουμε για την χρήση της τεστοστερόνης ως ελιξιρίου της νεότητας δεν είναι ενθαρρυντικά ούτε από το ζωικό βασίλειο. Ορισμένα ζώα έχουν επιλέξει τη μια και μοναδική αναπαραγωγική στρατηγική. Στην κυριολεξία αναπαράγουν και πεθαίνουν. Ο τεχνικός όρος είναι μονότοκος αναπαραγωγή – και ήδη γνωρίζετε ένα παράδειγμα του είδους, τον σολομό του Ειρηνικού. Ξεκινάνε την ζωή τους σε προστατευμένες λιμνούλες που βρίσκονται ψηλά και σε κατεύθυνση ενάντια στο ρεύμα, πριν βγουν στην θάλασσα, όπου ζουν περίπου τέσσερα χρόνια.
Μετά τα παρατάνε όλα και αγωνίζονται να ξαναγυρίσουν στον τόπο που γεννήθηκαν, παλεύοντας με όλες τις αντίξοες συνθήκες που παραμονεύουν στο δρόμο τους, κολυμπώντας ενάντια στο δυνατό ρεύμα και κάνοντας απίστευτα άλματα προκειμένου να υπερπηδήσουν τους καταρράκτες. Τα θηλυκά απελευθερώνουν τα ωάριά τους, τα αρσενικά τα σπερματοζωάριά τους και αυτό ήταν όλο – πεθαίνουν.
Την ίδια αυτή επιλογή έχει κάνει ένα και μοναδικό θηλαστικό. Ο Antechinus είναι ένα είδος μαρσιποφόρου μυγαλής. Ένα μικροσκοπικό και μάλλον ασήμαντο αυστραλιανό σαρκοφάγο με άσχημη μυρωδιά, που θα μπορούσε να περάσει εντελώς απαρατήρητο στο μεγάλο συμπαντικό σχέδιο αν δε συνέβαινε να οδηγείται στο θάνατο από το υπερβολικό σεξ. Η εποχή του ζευγαρώματος αρχίζει στα τέλη Ιουλίου και οι αρσενικές μυγαλές καταλαμβάνονται από μια τρελή μανία για σεξουαλική επαφή. Χρησιμοποιούν τα δόντια τους για να ξεπαστρέψουν τους ερωτικούς τους αντιπάλους, αλλά και για να υποτάξουν τα θηλυκά, με αποτέλεσμα να γεμίζουν πληγές και γδαρσίματα – δεν φαίνεται όμως να το συνειδητοποιούν.
Άπαξ και βρεθεί πάνω στην θηλυκιά της επιλογής του, ο Antechinus θα κάνει σεξ για δώδεκα τουλάχιστον ώρες και θα παρατήσει την συγκεκριμένη θηλυκιά μόνο και μόνο για να αρχίσει να κυνηγάει την επόμενη. Δώδεκα ζευγαρώματα, το ένα μετά το άλλο, με το καθένα να διαρκεί τουλάχιστον δώδεκα ώρες, είναι κάτι συνηθισμένο για το συγκεκριμένο ζώο, που πολλές φορές το βρίσκει ο θάνατος πάνω στην πράξη. Μπράβο του λοιπόν!
Αν ο Antechinus, όπως και ο σολομός του Ειρηνικού, ευνουχιστεί πριν ωριμάσει σεξουαλικά, θα ζήσει πολύ περισσότερο. Αν στερηθεί τις αρσενικές του ορμόνες και γλιτώσει από την μανία να πηδάει ό,τι κινείται, ο αρσενικός Antechinus μπορεί να διπλασιάσει την διάρκεια της ζωής του και να ζήσει όσο τα θηλυκά. Είναι μύθος πως τα επίπεδα της τεστοστερόνης τους είναι υψηλότερα από εκείνα των αντρών -διαθέτουν ακριβώς τις ίδιες ποσότητες με εκείνες που διαθέτουν και τα άλλα ζώα του είδους τους- με την διαφορά πως ο Antechinus δεν έχει καμιά από τις πρωτεΐνες που συνήθως περιορίζουν την τεστοστερόνη που κυκλοφορεί στο αίμα, τις γλοβουλίνες που συνοδεύουν τις ορμόνες του σεξ, γι’ αυτό και είναι τελείως εκτεθειμένος στην τεστοστερόνη.
Το θέαμα δεν είναι καθόλου όμορφο. Τα ζωάκια αυτά είναι καταδικασμένα να πεθαίνουν από τις ορμόνες του σεξ, αφού η συνεχής διέγερση των ορμονών σημαίνει πως σε μόνιμη ένταση βρίσκονται επίσης και τα επινεφρίδιά τους, που εκλύουν διαρκώς στεροειδή. Φυσιολογικά το σύστημα ανάδρασης διασφαλίζει πως κάτι έγινε ώστε να μειωθεί η παραγωγή. Το σύστημα αυτό φαίνεται να αποτυγχάνει. Και το χειρότερο είναι πως, κάτω από την επίδραση όλης αυτής της τεστοστερόνης, μειώνονται πάρα πολύ και οι συνοδευτικές πρωτεΐνες που συνήθως «συμμαζεύουν» την κορτιζόνη. Πιθανώς να σκέφτε¬στε πως το ΡΜΤ ή οι τρελαμένες ορμόνες των εφήβων είναι τρομακτικές. Σας βεβαιώνω ότι δεν έχουν καμιά σχέση μ’ αυτό.
Η συντονισμένη βίαιη εισβολή των ορμονών σημαίνει πως τα πλάσματα αυτά αρχίζουν να διαλύονται – τα οστά τους γίνονται εύθραυστα, αποκτούν προβλήματα με το ισοζύγιο των αλάτων τους και πρήζονται, γίνονται διαβητικά, το ανοσοποιητικό τους σύστημα παραπαίει, το δέρμα λεπταίνει και αρχίζουν να χάνουν τούφες τούφες το τρίχωμά τους. Οι μυγαλές δεν ζουν τόσο πολύ που να αναπτύξουν καρκίνο, οι ενδείξεις όμως δείχνουν πως θα πάθαιναν και καρκίνο αν δεν τις σκότωνε πρώτα το σεξ. Αν έχετε την αίσθηση πως η απαρίθμηση όλων αυτών των ασθενειών σας θυμίζει τα παράπονα του παππού σας, έχετε δίκιο. Είναι τα προγραμματισμένα γεράματα που προκαλούνται από τις ορμόνες.
Η ιδέα της μείωσης της τεστοστερόνης με την ηλικία έχει αρχίσει να γίνεται σιγά σιγά αποδεκτή, αν και, σε αντίθεση με την εμμηνόπαυση, δεν υπάρχει «ανδρόπαυση» με τέτοια δραματική πτώση της τεστοστερόνης. Πολλοί αμφισβητούν το μοντέλο της «έλλειψης», δεδομένου ότι, εκτός των άλλων, το επίπεδο από το οποίο και μετά απαιτείται θεραπεία ολοένα και ανεβαίνει. Ας το δούμε λοιπόν σαν μια υπερβολή των διαφόρων φαρμακευτικών εταιριών, των νεαρών τσαρλατάνων του διαδικτύου, των εμπόρων της Χάρλεϊ Στριτ με τα μεταξωτά κοστούμια, αλλά και των ίδιων των αντρών.
Η υπόσχεση για μια βελτιωμένη λίμπιντο και ανανεωμένη σεξουαλική δραστηριότητα αντηχεί στα αφτιά όλων των αντρών σαν το τραγούδι των Σειρήνων και είναι δύσκολο να το αγνοήσουν, ακόμη κι αν γνωρίζουν τους κινδύνους που διατρέχουν. Η τεστοστερόνη περιβάλλεται από έναν αέρα κινδύνου και κακής φήμης όσο σχεδόν καμιά άλλη ορμόνη.
Η τεστοστερόνη είναι ένα πολύ ισχυρό αναβολικό, χτίζει δηλαδή μύες, ειδικότερα αν συνοδεύεται και από την αντίστοιχη άσκηση. Ακόμη και μια μικρή της δόση μπορεί να ανεβάσει κατά πολύ τις επιδόσεις των αθλητών και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, που δεν ξεπερνάει τις τρεις βδομάδες. Η χρήση της τεστοστερόνης, όπως και των υπόλοιπων συνθετικών αναβολικών, απαγορεύεται στους αγώνες, η χρήση της ορμόνης όμως αποτελεί ένα καινούριο άθλημα, που θέλει να αγωνίζονται επιστήμονες εναντίον επιστημόνων και να κερδίζουν εκείνοι που υπόσχονται και επινοούν νέα αναβολικά που δεν ανιχνεύονται.
Επίσης γίνεται μεγάλη κατάχρηση από νεαρά παιδιά που λαχταράν να βελτιώσουν την εξωτερική τους εμφάνιση ή την επίδοσή τους στα σπορ. Έρευνα που έγινε σε λύκεια των ΗΠΑ έδειξε πως το 3,5% των μαθητών χρησιμοποιούν στεροειδή, όπως τεστοστερόνη. Πολλές ανησυχητικές μελέτες έδειξαν πως οι αθλητές ήταν πρόθυμοι να θυσιάσουν πέντε χρόνια από την ζωή τους ή ακόμη και να πεθάνουν σε πέντε χρόνια αν υπήρχε μια ουσία που η χρήση της θα τους εξασφάλιζε το χρυσό μετάλλιο.
Η κατάχρηση των στεροειδών είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί, όταν τα άτομα που τα χρησιμοποιούν είναι έφηβοι που θεωρούν εαυτούς ακατάβλητους ή αθλητές που θέλουν την νίκη με οποιοδήποτε κόστος. Τα στοιχεία δείχνουν πως η βραχυχρόνια χρήση των ανδρογύνων δεν δημιουργεί παρά ελάχιστα προβλήματα στην υγεία. Προκαλούν βέβαια στειρότητα, αυξάνουν το μέγεθος του ανδρικού στήθους και συρρικνώνουν τους όρχεις όσο διάστημα τα λαμβάνει κάποιος, όταν όμως τα σταματήσει φαίνεται πως τα πράγματα επανέρχονται στην φυσιολογική τους κατάσταση.
Επίσης μειώνουν στο ελάχιστο την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού να αντιμετωπίζει τις ασθένειες, προκαλώντας 20% πτώση στον αριθμό των λευκών αιμοσφαιρίων, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα μακροχρόνια αποτελέσματα της κατάχρησης είναι ακόμη πιο ανησυχητικά. Η λήψη τους από το στόμα προκαλεί σίγουρα καρκίνο του ήπατος, καθώς και καρδιαγγειακές ασθένειες και νεφροπάθειες. Υπάρχουν επίσης υποψίες πως προκαλεί καρκίνο του ορθού και του προστάτη.
Μολονότι έχουν περάσει ήδη τέσσερις δεκαετίες από τότε που ξεκίνησε να γίνεται κατάχρηση των στεροειδών και θα έπρεπε πια να έχουν αρχίσει να διαφαίνονται οι επιπτώσεις τους, φαίνεται πως μάλλον κρύβονται ανάμεσα στα άλλα προβλήματα που προκαλούνται από την πάροδο του χρόνου. Φυσικά ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα παραδέχονταν πως έκαναν κατάχρηση στεροειδών και υπάρχει η υποψία πως ορισμένοι αθλητές αγνοούν παντελώς την φύση των «συμπληρωμάτων» που τους χορηγούν οι προπονητές και οι εκπαιδευτές τους.
Τα αποτελέσματα στην συμπεριφορά που μπορεί να έχει η κατάχρηση στους αθλητές, η λεγάμενη «roidrage», ποικίλλουν και ορισμένοι άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο από κάποιους άλλους. Πολύ κοινό χαρακτηριστικό είναι η έλλειψη της συμπόνιας απέναντι στους άλλους, έχει αναφερθεί όμως και επιθετική, εκτός ελέγχου συμπεριφορά. Η ψύχωση είναι λιγότερο συνηθισμένη.
Μιλάνε επίσης και για εθισμό, αν και δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ποιο ακριβώς φάρμακο φταίει – η ίδια η άσκηση ή τα στεροειδή. Το παράδοξο είναι πως από κάποιο σημείο και μετά τα στεροειδή μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την απόδοση την ίδια ώρα που χτίζουν μύες – κι αυτή είναι μια αλήθεια που ελάχιστοι γνωρίζουν. Το μόνο σίγουρο είναι πως η κατάχρηση των αναβολικών δεν πρόκειται να σταματήσει.
ΣΗΜΕΡΑ ΜΕ ΜΑΛΛΙΑ ΑΥΡΙΟ ΧΩΡΙΣ
Τίποτε δεν γερνάει περισσότερο έναν άντρα όσο η απώλεια των μαλλιών του. Τα γκρίζα μαλλιά βάφονται, η καράφλα όμως δεν μπορεί να κρυφτεί με τίποτα. Η τεστοστερόνη παίζει κι εδώ το ρόλο της. Το πιο ενοχλητικό με τα γηρατειά είναι πως ενώ τα μαλλιά αραιώνουν στην κορυφή του κεφαλιού, αρχίζουν και εμφανίζονται τρίχες στα πιο απίθανα σημεία – όπως, για παράδειγμα, στ’ αφτιά, στα ρουθούνια και στην πλάτη. Το φαινόμενο αυτό δεν αφήνει ανεπηρέαστες τις γυναίκες, που μεγαλώνοντας αποκτούν κι αυτές το μουστακάκι τους. Η τεστοστερόνη διεγείρει την εμφάνιση τριχών στα ανδρικά σώματα, δεν την εμποδίζει. Το τι συμβαίνει όμως με τα μαλλιά του κεφαλιού, ιδιαίτερα του επάνω μέρους, είναι μια τελείως διαφορετική ιστορία.
Η ανδρική καράφλα -η οποία ονομάζεται από αυτούς που θέλουν να την χαρακτηρίσουν ως ασθένεια και «ανδρογενής αλωπεκία»- προκαλείται από τις ανδρικές ορμόνες, γεγονός που θεωρείται τελείως αντιφατικό, δεδομένου ότι η τεστοστερόνη βοηθάει στην τριχοφυΐα. Οι άντρες που χάνουν πρώτα τα μαλλιά στους κροτάφους και μετά γύρω γύρω στην κορυφή έχουν κληρονομήσει το γονίδιο εκείνο που κάνει τα τριχοθυλάκια ιδιαίτερα ευαίσθητα στα ανδρογόνα, ειδικότερα στην διϋδροτεστοστερόνη (DHT), προϊόν της διάσπασης της τεστοστερόνης.
Το γονίδιο αυτό είναι επικρατούν, που σημαίνει πως χρειάζεται μόνο ένα αντίγραφο για να επιδράσει, αυξάνοντας έτσι τρομερά τις πιθανότητες να εμφανίζεται σε κάθε γενιά. Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις τα νεαρά παιδιά δεν χρειάζεται να το ψάξουν πολύ για να καταλάβουν τι τους περιμένει, βλέποντας τις γυαλιστερές καραφλίτσες των θείων, των ξαδέλφων, των μπαμπάδων και των παππούδων τους. Δεν ξέρω τι είδους παρηγοριά μπορεί να προσφέρει ένας πατέρας στον γιο του λέγοντάς του πως όπου να ’ναι έρχεται και η σειρά του να κάνει φαλάκρα.
Η ανάπτυξη των μαλλιών μοιάζει με την παραγωγή ωαρίων στην γυναίκα, που σημαίνει πως τα τριχοθυλάκια υπάρχουν πριν έρθουμε στον κόσμο και αριθμούν γύρω στις 100.000. Τα θυλάκια περνάνε από διάφορες φάσεις δραστηριοποίησης και ανάπαυλας πριν περιπέσουν σε αδράνεια. Τα μαλλιά πέφτουν πριν αρχίσουν να φυτρώνουν και πάλι. Οι ανδρικές ορμόνες μεταβολίζονται σε μεγάλη έκταση στο κρανίο και η διϋδροτεστοστερόνη αλληλεπιδρά με τα γενετικά ευαίσθητα τριχοθυλάκια στην κορυφή του κεφαλιού και στους κροτάφους. Η βάρβαρη επίθεση της DHT στα τριχοθυλάκια της κορυφής τα κάνει ολοένα και πιο ευαίσθητα, πιο λεπτά. Η μία και μοναδική τρίχα που βγάζει ένα τέτοιο τριχοθυλάκιο είναι τόσο λεπτή, που δεν διακρίνεται καν.
Οι φαλακροί άντρες δεν έχουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης – το αντίθετο μάλιστα. Έχουν υψηλότερα επίπεδα δνϋδροτεστοστερόνης και τεστοστερόνης στο αίμα τους και στις άλλες τρίχες του κρανίου από τους μαλλιάδες. Πρέπει να υπάρχει κάποια αλήθεια στα λεγάμενα των γυναικών πως οι καραφλοί άντρες είναι πιο αρρενωποί και καλύτεροι στο κρεβάτι και πιθανότατα έχουν περισσότερες τρίχες στο στήθος από εκείνους που έχουν πολλά μαλλιά στο κεφάλι.
Το κλειδί είναι το ένζυμο 5-άλφα ρεδουκτάση, το οποίο παράγει DHT από την τεστοστερόνη. Οι καραφλοί άντρες έχουν πολύ μεγαλύτερη ποσότητα αυτού του ενζύμου στην περιοχή του κρανίου τους. Μία από τις παρενέργειες ενός φαρμάκου που φτιάχτηκε για την θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, του finasteride, το οποίο εμποδίζει την δράση του ενζύμου 5-άλφα ρεδουκτάση, μειώνοντας έτσι τα επίπεδα της DHT στο κρανίο, είναι ότι προκαλεί τριχοφυΐα. Έτσι τώρα χρησιμοποιείται περισσότερο για την αντιμετώπιση της φαλάκρας, παρά για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη.
Μια παράξενη πρόσφατη ανακάλυψη είναι πως οι γυναίκες που κληρονομούν το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκιόν (PCOS), που κάνει τις ορμόνες των ωοθηκών να παθαίνουν αμόκ και να τρέχουν σαν τις τρελές, προκαλώντας παχυσαρκία, υπερβολική τριχοφυΐα και σπάνιες περιόδους, που πολλές φορές καταλήγουν σε στειρότητα, φαίνεται πως έχουν περισσότερους καραφλούς συγγενείς απ’ όσο θα περίμενε κάποιος. Έχει ειπωθεί πως το ίδιο αυτό γονίδιο επηρεάζει διαφορετικά το κάθε φύλο και προκαλεί PCOS στις γυναίκες και πρώιμη απώλεια μαλλιών στους άντρες.
Ο ΓΙΑΤΡΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΓΙΣΙΩΝ ΑΔΕΝΩΝ
Είναι πολύ πιθανό ο κόσμος να μην γνωρίσει ποτέ άλλον σαν τον Τζον Ρόμιουλους Μπρίνκλεϊ, που απέκτησε μια περιου σία 12 εκατομμυρίων δολαρίων κάνοντας εμβόλια αδένων. Ο Μπρίνκλεϊ ισχυριζόταν πως ήταν γιατρός, μολονότι όμως φοίτησε τρία χρόνια σε μια ιατρική σχολή του Σικάγο, δεν πήρε ποτέ πτυχίο. Αυτό που έκανε ήταν να πληρώσει πεντακόσια δολάρια και να αγοράσει ένα πτυχίο από την Eclectic Medical School του Πανεπιστημίου του Κάνσας και να πάρει άδεια άσκησης επαγγέλματος στο Κάνσας και το Άρκανσο. Στην αρχή της καριέρας του πουλούσε λάδι από φίδια. Αυτός κι ένας συνεργάτης του έστησαν μια εταιρία, τη Greenville Electro Medical Doctors, κι έκαναν ενέσεις με χρωματιστό νεράκι σε ασθενείς, εισπράττοντας 25 δολάρια την ένεση.
Το 1917 εργαζόταν ως ιδιώτης γιατρός στην εταιρία Swift Meat Packing του Κάνσας, όπου και του έκανε τρομακτική εντύπωση η αχαλίνωτη και απείθαρχη φύση των τράγων Τόνγκεμποργκ που περίμεναν την σειρά τους στην αυλή του σφαγείου. Λέγεται πως περίπου δυο χρόνια αργότερα πήγε και τον βρήκε ένας αγρότης, ονόματι Στίτσγουερθ, και του παραπονέθηκε για πεσμένη λίμπιντο. Και ο Μπρίνκλεϊ είπε αστειευόμενος, καθώς θυμήθηκε τους τράγους: «Αυτό που σου χρειάζεται είναι κάμποσοι τραγίσιοι αδένες». Και όταν ο Στίτσγουερθ του απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη: «Ε, τότε γιατί δεν μου τους βάζεις», ο Μπρίνκλεϊ το έκανε. Ο Στίτσγουερθ ξετρελάθηκε με το αποτέλεσμα και έπειτα από λίγο απέκτησε ένα μωρό, που το ονόμασε, όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο, Μπιλ.
Το σκηνικό είχε στηθεί. Ο Μπρίνκλεϊ γνώριζε την εργασία του Brown-Sequard, καταλάβαινε αμέσως την ευκαιρία του εύκολου κέρδους όταν την έβλεπε, και, όπως είχε ήδη αποδείξει, ήταν άνθρωπος χωρίς καθόλου αρχές. Χάρη στον Στίτσγουερθ, η επιχείρησή του δεν χρειάστηκε πολύ για να ανθίσει. Ο Μπρίνκλεϊ χρέωνε το εξωφρενικό ποσό των 750 δολαρίων για κάθε επέμβαση, ποσό που σήμερα αντιστοιχεί σε παραπάνω από 10.000 δολάρια. Κάθε μήνα κέρδιζε πάνω από 37.500 δολάρια.
Ήταν όμως και ιδιοφυία του μάρκετινγκ – λέγοντας, για παράδειγμα, πως η επέμβασή του ταίριαζε περισσότερο στους έξυπνους και λιγότερο στους κουτούς. Αυτό στόχευε στην ματαιοδοξία των αντρών και τους έκανε να συνωστίζονται έξω από την πόρτα του, αποδεικνύοντας έτσι το πόσο έξυπνοι και προοδευτικοί ήταν. Επέμενε επίσης οι ασθενείς του να κόψουν το ποτό και το κάπνισμα, επειδή γνώριζε πως έτσι τα οφέλη από την αποχή θα αποδίδονταν στους τραγίσιους αδένες. Ο Μπρίνκλεί άρχισε να διαδίδει πως οι τραγίσιοι αδένες γιάτρευαν τα πάντα, από την ακμή ως την παραφροσύνη.
Ο εμβολιασμός με αδένες δεν ήταν αποκλειστικό προνόμιο των ΗΠΑ. Στην Ευρώπη, ο Σερζ Βορονόφ, ένας Γάλλος χειρουργός με ρωσοεβραϊκή καταγωγή, το γύρισε στις μεταμοσχεύσεις στα πενήντα του. Το 1921 αντιμετώπιζε κι εκείνος δυσκολίες στο να βρει ανθρώπινους αδένες για μεταμόσχευση και αποφάσισε να στραφεί στα ζώα. Προτιμούσε τους χιμπατζήδες, αλλά βολευόταν και με τους πιθήκους αν δεν έβρισκε όρχεις από χιμπατζήδες. Αντικείμενό του ήταν το ξανάνιωμα και όχι η ανάκτηση των «δυνάμεων». Κατά την δεκαετία του ’20 ο Βορονόφ και τα εμφυτεύματα από πιθήκους απέκτησαν τόση δημοφιλία, που η γαλλική κυβέρνηση αναγκάστηκε να ψηφίσει νόμο που απαγόρευε το κυνήγι των πιθήκων στις γαλλικές αποικίες. Τα εμφυτεύματα εκείνα γνώρισαν στην εποχή τους τέτοια δόξα, που δεν απέκτησε ποτέ ακόμη και η πιο ακραία πλαστική χειρουργική.
Η ΟΡΜΟΝΗ ΤΩΝ ΓΗΡΑΤΕΙΩΝ – DHEA;
Υπάρχει ακόμη μια ορμόνη που τα επίπεδά της πέφτουν σημαντικά όσο μεγαλώνουμε -η διϋδροεπιανδροστερόνη- γνωστή, ευτυχώς, ως DHEA. Είναι ένα ανδρογόνο που παράγεται από το φλοιό των επινεφριδίων, τα οποία βρίσκονται ακριβώς πάνω στα νεφρά. Η DHEA χρησιμοποιείται από τον οργανισμό ως γενικό δομικό υλικό για την παραγωγή άλλων στεροειδών ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη. Η παραγωγή των στεροειδών ξεκινάει με την χοληστερόλη και μετά περνάει μέσα από διάφορες μεταλλαγές, καθώς κατευθύνεται προς το τέλος της γραμμής παραγωγής, που είναι τα οιστρογόνα. Μία από τις «στάσεις» της στην διαδρομή είναι η ανδροστενεδιόνη – γνωστή ως «άνδρο» και ως ένα από τα ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα στον αθλητισμό, όπου και γίνεται κατάχρησή του.
Υπάρχουν δύο είδη DHEA στο αίμα, το μεγαλύτερο μέρος της όμως βρίσκεται σε μορφή θειικού άλατος. Τα συμπληρώματα DHEA πωλούνται ελεύθερα σε όλα τα φαρμακεία των ΗΠΑ, στην Βρετανία όμως χρειάζεται συνταγή από το γιατρό. Παρασκευάζονται από φυτικά χημικά που βρίσκονται στην σόγια και στις άγριες γλυκοπατάτες, έχετε όμως υπόψη σας πως η κατανάλωση προϊόντων σόγιας δε σημαίνει ταυτόχρονα πως παίρνετε και DHEA.
Η DHEA βρίσκεται στα ύψη στην εφηβεία και φτάνει στην κορύφωσή της γύρω στα είκοσι τέσσερα στις γυναίκες και τα τριάντα στους άντρες, για να κατρακυλήσει στην συνέχεια στα επίπεδα της παιδικής ηλικίας. Στα ογδόντα η DHEA που κυκλοφορεί στον οργανισμό είναι μόνο το 5% των επιπέδων της περιόδου ακμής της. Η διαδικασία αυτή δεν γίνεται με σταθερό και ενιαίο τρόπο: η μεγάλη πτώση πραγματοποιείται στην μέση ηλικία και φτάνει στο χαμηλότερο επίπεδο στα σαράντα πέντε. Αυτό που προκάλεσε το μεγάλο ενδιαφέρον για την DHEA ήταν κάποια εργασία της δεκαετίας του ’80, η οποία έδειξε πως τα επίπεδα της DHEA φαίνεται να έχουν σχέση με την προβλεπόμενη διάρκεια ζωής.
Επίσης, πολυάριθμες μελέτες συνδέουν το χαμηλό πλάσμα DHEA με διάφορες ασθένειες – διαβήτη, καρκίνο και φλεγμονώδεις νόσους μεταξύ άλλων και όχι υποχρεωτικά και μόνο στους ηλικιωμένους. Μια σουηδική μελέτη που διήρκεσε δέκα χρόνια αποκάλυψε πως οι πιθανότητες να πάθει ένας ηλικιωμένος άντρας καρδιακή προσβολή ήταν αντιστρόφως ανάλογες με το επίπεδο της DHEA του.
Αν τα χαμηλά επίπεδα επιταχύνουν την θνησιμότητα, μήπως τα υψηλά επίπεδα αυξάνουν την διάρκεια ζωής; Οι διάφοροι κράχτες του διαδικτύου, που ψαρεύουν πελατεία, ήταν απόλυτα πεπεισμένοι πως ήξεραν την απάντηση. Η DHEA πωλείται στο διαδίκτυο όχι μόνο σαν ελιξίριο που επιμηκύνει την ζωή, αλλά και σαν φάρμακο που σε βοηθάει να χάσεις, ή να πάρεις, βάρος, που προστατεύει από τον καρκίνο, που ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνει την μυϊκή μάζα.
Έχοντας ως δεδομένο πως η DHEA είναι η υποτιθέμενη ορμόνη της μακροβιότητας, τι θα μπορούσαμε να πούμε για το μικρό προβληματάκι που παρουσιάστηκε στις πρόσφατες έρευνες, οι οποίες έδειξαν πως οι καπνιστές έχουν 25% υψηλότερα επίπεδα DHEA από εκείνους που δεν κάπνισαν ποτέ τους; Όπως και να έχει, το σύνδρομο έλλειψης DHEA φαίνεται πως είναι ο καινούριος όρος για τα γηρατειά.
Υπάρχουν κάποιες έρευνες που δείχνουν πως η DHEA βοηθάει στην αντιμετώπιση των αυτοάνοσων εκείνων ασθενειών που τις προκαλεί ο ίδιος ο οργανισμός όταν στρέφεται κατά του εαυτού του. Μια από τις πολύ άσχημες αυτές ασθένειες, πιο συνηθισμένη στις γυναίκες και λιγότερο στους άντρες, είναι ο λύκος, κύρια συμπτώματα του οποίου είναι η απίστευτη εξάντληση και η παραλυτική αρθρίτιδα. Η αντιμετώπιση της νόσου με DHEA, μολονότι δεν την θεραπεύει, προσφέρει στους ασθενείς την δυνατότητα να μειώσουν την ποσότητα των άλλων στεροειδών που είναι συνήθως αναγκασμένοι να λαμβάνουν για να αντιμετωπίσουν την αρρώστια. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί τα στεροειδή έχουν πολλές παρενέργειες, ειδικότερα όταν λαμβάνονται σε υψηλές δόσεις.
Βέβαια έχει και η DHEA τις παρενέργειές της. Στις γυναίκες μάλιστα προσδίδει αρσενικά χαρακτηριστικά, αυξάνοντας την τριχοφυΐα στο μουστάκι και το πιγούνι, κάνοντας το δέρμα λιπαρό και με ακμή, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται με πολλή προσοχή. Η DHEA μπορεί να προκαλέσει ηπατική δυσλειτουργία τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες.
Όπως συμβαίνει με πολλά παρασκευάσματα που λαμβάνονται για τις ικανότητές τους να αυξήσουν τη μυϊκή μάζα, η DHEA δεν κάνει ό,τι ακριβώς υπόσχεται. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν πως η DHEA δεν αυξάνει ούτε την συγκέντρωση της τεστοστερόνης στο αίμα των αντρών ούτε την μυϊκή δύναμη. Τα κλινικά αποτελέσματα στους ηλικιωμένους ήταν πολύ περιορισμένα.
Υπάρχουν κάποια στοιχεία που θέλουν τη DHEA να παίζει κάποιο ρόλο στην αντιμετώπιση νευρολογικιόν ασθενειών, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, οι επιστημονικές ενδείξεις όμως είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό των επιστημονικών στοιχείων προέρχεται από μελέτες που δείχνουν πως η χορήγηση μεγάλων δόσεων σε ηλικιωμένους τους έκανε να νιώθουν πολύ καλύτερα έπειτα από τέσσερις βδομάδες. Η ανακούφιση από την ήπια κατάθλιψη θα μπορούσε να μας κάνει να καταλάβουμε πολλά για την χορήγησή της σαν θαυματουργό φάρμακο που βελτιώνει την ποιότητα ζωής.
Το γεγονός πως σε πολλές ασθένειες τα επίπεδα της DHEA είναι πολύ χαμηλά δεν σημαίνει ταυτόχρονα πως αυτή είναι και η γενεσιουργός αιτία ούτε και πως η DHEA αποτελεί θεραπεία. Υπάρχουν επίσης στοιχεία από την αυστραλιανή μελέτη για την υγεία των γυναικών και τις ορμόνες Sue Ismiel που τεκμηριώνουν το πώς αλλάζουν οι ορμόνες των γυναικών με την ηλικία, πως η DHEA αρχίζει να πέφτει πολύ πιο απότομα και νωρίτερα απ’ όσο πίστευαν ως τώρα και πως στην συνέχεια παραμένει σταθερή κατά τα χρόνια της εμμηνόπαυσης. Με άλλα λόγια, απέχει πολύ από την αλήθεια η όμορφη εικόνα που μας παρουσιάζεται πως η πτώση αυξάνεται προσηκούσης της ηλικίας.
Η ΑΥΞΗΤΙΚΗ ΟΡΜΟΝΗ
Η αυξητική ορμόνη είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των παιδιών και στην συνέχεια για μια σειρά από λειτουργίες του οργανισμού, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και πολλές φάσεις του μεταβολισμού. Φτάνει στο αποκορύφωμα της παραγωγής της κατά την εφηβική ηλικία και από ‘κει και έπειτα φθίνει σταθερά, ώσπου η συνολική ποσότητα που εκκρίνεται στα εξήντα να είναι περίπου η μισή από αυτή που εκκρίνεται στα είκοσι. Επηρεάζεται από πολλά πράγματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται η ηλικία, το φύλο, η άσκηση και το φαγητό, ειδικότερα εκείνο που περιέχει πρωτεΐνες. Η αυξητική ορμόνη επιδρά μέσω του αυξητικού παράγοντα που μοιάζει με ινσουλίνη (IGF-1) και παράγεται από το ήπαρ και τους ιστούς που είναι ευαίσθητοι στον IGF-1, όπως τα οστά και οι μύες.
Πολλά από τα πράγματα που μας κάνουν να στενοχωριόμαστε καθώς γερνάμε -η μείωση της λείας μάζας του σώματος και η αύξηση του σωματικού λίπους, τα εύθραυστα οστά και το λεπτότερο δέρμα- χαρακτηρίζουν επίσης τους ενήλικες που εμφανίζουν ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης έπειτα από ατυχήματα ή εγχειρήσεις στον εγκέφαλο για αφαίρεση όγκων της υπόφυσης. Οι άνθρωποι αυτοί ωφελούνται πραγματικά από την τακτική χορήγηση αυξητικής ορμόνης, που αυξάνει σημαντικά την λεία μάζα του σώματος και, σε μια πιο μακροχρόνια θεραπεία, αυξάνει την δύναμη των οστών και των μυών.
Το 1990 το New England Journal of Medicine, πιθανότατα το πιο έγκυρο ιατρικό περιοδικό του κόσμου, δημοσίευσε μια έρευνα του δρ Ντάνιελ Ράντμαν και των συνεργατών του από το ιατρικό κολέγιο του Ουισκόνσιν. Η μελέτη αφορούσε δώδεκα άντρες, ηλικίας από εξήντα ενός ως ογδόντα ενός, που βασικά ήταν υγιείς, τα επίπεδα όμως της αυξητικής τους ορμόνης ήταν χαμηλότερα από εκείνα ενός νέου άντρα. Έκαναν στους άντρες αυτούς ενέσεις αυξητικής ορμόνης που περιείχαν την διπλάσια δόση από αυτή που δινόταν σε ενήλικες μι έλλειψη αυξητικής ορμόνης, τρεις φορές την εβδομάδα για έξι μήνες, και μετά τους σύγκριναν με εννιά άντρες που δεν είχαν κάνει καμιά θεραπεία.
Η μελέτη ανέφερε μείωση του λιπώδους ιστού και αύξηση της λείας μάζας του σώματος, καθώς και αύξηση στο πάχος του δέρματος κατά 7%. Μολονότι τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, η μελέτη έκλεινε με μια προειδοποίηση: η διάρκεια της μελέτης ήταν πολύ μικρή, υπήρχαν δυσάρεστες παρενέργειες και δεν υπήρχαν ενδείξεις για τις επιπτώσεις που μπορεί να είχε μακροπρόθεσμα.
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως η μελέτη δεν εξέταζε αν οι άντρες ένιωθαν καλύτερα ή αν είχαν βελτιώσει την μυϊκή τους δύναμη ή την κινητικότητά τους. Μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν πως, μολονότι η αυξητική ορμόνη επηρεάζει την σύνθεση του οργανισμού, δεν βελτιώνει την λειτουργία του. Τα πραγματικά δυσάρεστα νέα είναι πως κάνει τον οργανισμό «αναίσθητο» στην ινσουλίνη, προκαλώντας έτσι διαβήτη, υπάρχουν ερωτηματικά για την σχέση της με τον καρκίνο του προστάτη, προκαλεί τετραπλάσιο κίνδυνο, και το μελάνωμα, και επιταχύνει την αύξηση των όγκων του μαστού αν υπάρχουν ήδη.
Η αυξητική ορμόνη μειώνεται δικαιολογημένα με την πάροδο του χρόνου -πιθανότατα επειδή προστατεύει μια άλλη βασική λειτουργία του οργανισμού, όπως την δράση της ινσουλίνης- και είναι πολύ πιθανό τα χαμηλά επίπεδά της στους ηλικιωμένους, και όχι τα υψηλά της, να είναι ενδεικτικά της καλής τους υγείας.
Όπως και να έχει πάντως, η μελέτη του Ράντμαν ξεσήκωσε την αντιγηραντική βιομηχανία – προκαλώντας μάλιστα και την ίδρυση της Αμερικανικής Ένωσης Ιατρικής της Αντιγήρανσης, ενός κλάδου της ιατρικής που ουδέποτε αναγνωρίστηκε. Εκατοντάδες ιστοσελίδες εμφανίστηκαν στο διαδίκτυο, προσφέροντας αυξητική ορμόνη σε χάπια και σε εισπνοές. Όλες οι πρωτεϊνούχες ορμόνες -και η αυξητική ορμόνη είναι μία από αυτές- καταστρέφονται όταν έρθουν σε επαφή με το γαστρικό υγρό, επομένως η χορήγησή της από το στόμα ήταν άχρηστη έτσι κι αλλιώς, αυτό όμως δεν τους εμπόδισε να εξακολουθούν να την πουλάνε από το διαδίκτυο.
Αν κοιτάξετε προσεκτικά, θα διαπιστώσετε πως στην πραγματικότητα κανένα από αυτά τα προϊόντα δεν είναι στ’ αλήθεια αυξητική ορμόνη. Μια λέξη που χρησιμοποιείται πολύ συχνά είναι «εκκριταγωγός», που σημαίνει την ουσία η οποία προκαλεί την απελευθέρωση μιας ορμόνης.
Η αυξητική ορμόνη εκκρίνεται ως αντίδραση στα γεύματα, ειδικότερα αν αυτά είναι πλούσια σε πρωτεΐνες – μας γυρζει πίσω την εποχή που ήμαστε κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες και οι πρωτεΐνες σπάνιζαν στη διατροφή μας. Όταν εμφανίζεται, ο οργανισμός μας πρέπει να την εκμεταλλευτεί στο μάξιμουμ, εξ ου και η ανάγκη για μια ώθηση. Η αργινίνη, που υπάρχει φυσικά στο κρέας, χορηγείται ενδομυϊκά από τους ενδοκρινολόγους για να κάνουν την εξέταση της αυξητικής ορμόνης. Κανονικά ακολουθείται από μια κορύφωση της παραγωγής της αυξητικής ορμόνης. Το θέμα είναι πως η αύξηση αυτή δεν διαρκεί πολύ και πως οι επαναλαμβανόμενες δόσεις μειώνουν το επίπεδο της αντίδρασης.
Δημοσιεύτηκε όντως στο New England Journal of Medicine μια μελέτη με θετικά αποτελέσματα, η αυξητική ορμόνη παράγεται αντιδρώντας σε μια δοκιμαστική δόση αργινίνης, κτλ. – αυτή όμως δεν είναι όλη η αλήθεια. Το περιοδικό διαπίστωσε πως η εργασία του Ράντμαν δεχόταν περισσότερες επισκέψεις στο διαδικτυακό τους τόπο από όσο όλες οι άλλες εργασίες του 1990 στο σύνολό τους.
Αν προσπαθήσεις να μπεις εκεί τώρα, θα διαβάσεις μια αυστηρή ανακοίνωση από τον εκδότη, που αναφέρει πως η αντιγηραντική θεραπεία με την αυξητική ορμόνη δεν ήταν αποτελεσματική και καταγγέλλει τον τρόπο με τον οποίο άρπαξαν την έρευνά τους οι εταιρίες που ήθελαν να προωθήσουν τα προϊόντα τους: «Αν ο κόσμος παρακινείται να αγοράσει απελευθερωτή ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης στηριζόμενος στην έρευνα που δημοσιεύτηκε στο NEJM, γίνεται αντικείμενο εξαπάτησης», διακήρυξε δημόσια και ο Ράντμαν, προκειμένου να διαχωρίσει την θέση του από τις τρελές απαιτήσεις των ένθερμων οπαδών της αυξητικής ορμόνης.
Η ιστορία όμως της αυξητικής ορμόνης και των οπαδών της δεν τελειώνει εδώ. Τον Ιανουάριο του 2003, η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων αποφάσισε να σκληρύνει την στάση της απέναντι στους κομπογιανίτες της αυξητικής ορμόνης κι έστειλε μια προειδοποιητική επιστολή σε μια εταιρία, εκφράζοντας την αντίθεσή της στους ισχυρισμούς της πως το προϊόν της «Be Youthful» καταπολεμούσε αποτελεσματικά την κατάθλιψη, την κόπωση και την υπέρταση.
Τον Απρίλιο του 2003 μια άλλη εταιρία, η Nature’s Youth, αναγκάστηκε να καταστρέψει αποθηκευμένα προϊόντα αξίας πεντακοσίων χιλιάδων δολαρίων επειδή δεν μπορούσε να τεκμηριώσει τους ισχυρισμούς της. Εκείνοι, για να υπερασπιστούν εαυτούς, παρέθεσαν αποσπάσματα από την εργασία του Ράντμαν. «Το μυστικό μου αποκαλύφθηκε. Η νιότη της φύσης με βοηθάει να διατηρούμαι σε τόσο καλή κατάσταση», είπε ο εκπρόσωπος της εταιρίας Nature’s Youth Τζ. Γκόρντον Λίντι. Ο κόσμος ξεχνάει εύκολα. Οι παλαιότεροι όμως τον γνώριζαν καλύτερα ως τον άνθρωπο που πήγε πέντε χρόνια φυλακή γιατί είχε εμπλακεί στο σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ, που είχε ως αποτέλεσμα να παραιτηθεί από την προεδρία των ΗΠΑ ο Ρίτσαρντ Νίξον.
Η υπερβολική προώθηση και διαφήμιση της αυξητικής ορμόνης είχε και άλλα θύματα – τα οποία, κατά μία έννοια, ενθαρρύνονταν από τους ίδιους εκείνους ανθρώπους που υποτίθεται πως έπρεπε να τους προστατεύουν. Οι αθλητές, και ειδικά οι μπόντι μπίλντερ, πείστηκαν πως η αυξητική ορμόνη έχει αναβολική δράση στους ενήλικες – θα τους έφτιαχνε δηλαδή καινούριους μύες. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ισχυρίζεται πως είναι η «πιο αναβολική ουσία που γνωρίζουμε», πράγμα παράξενο γιατί οι ενδείξεις τόσο στην βραχύχρονη όσο και την μακρόχρονη χορήγηση της αυξητικής ορμόνης, τόσο μόνη της όσο και σε συνδυασμό με άλλα στεροειδή ή την άσκηση, δεν επιδρά παρά ελάχιστα στην δημιουργία μυϊκής πρωτεΐνης, στην προσθήκη βάρους ή δύναμης στα υγιή νεαρά άτομα ως και τους μεσήλικες.
Οι γυναίκες, παράγουν σταθερά περισσότερη αυξητική ορμόνη απ’ όσο οι άντρες ως αντίδραση στο ίδιο επίπεδο άσκησης, μολαταύτα, δεν είναι πιο μυώδεις από τους άντρες. Περισσότερη αυξητική ορμόνη παράγεται στον οργανισμό από την αεροβική άσκηση και λιγότερη από τις ασκήσεις αντοχής, μύες όμως φτιάχνουν οι ασκήσεις αντοχής και όχι η αεροβική γυμναστική. Αυτοί που πάσχουν από ακρομεγαλία κι έχουν διαρκώς υψηλά επίπεδα αυξητικής ορμόνης στο αίμα δεν είναι μυώδεις. Γιατί λοιπόν να πιστεύει ο κόσμος με τόσο πάθος πως διαθέτει τέτοιου είδους ικανότητες;
Πιθανότατα επειδή επηρεάζει όντως την σύνθεση των σωματικών υγρών και του συνεκτικού ιστού, που οδηγεί στον καλύτερο προσδιορισμό του μυϊκού, αλλιώς «cut». Μοιάζει κάπως με τις βιταμίνες και τείνει κάποιος να πιστέψει πως πολλοί αθλητές έχουν την άποψη πως το καλό πράγμα δεν τον χορταίνεις ποτέ. Η αλήθεια όμως είναι πως οι παρενέργειες της μακροχρόνιας χρήσης της αυξητικής ορμόνης είναι τρομερά ανησυχητικές – αιφνίδιες καρδιακές προσβολές, διαβήτης, καρκίνος του ορθού. Όλα αυτά που βασανίζουν τους ανθρώπους που πάσχουν από ακρομεγαλία.
Και το χειρότερο είναι πως οι αθλητές δεν χρησιμοποιούν το προϊόν που είναι γενετικά επεξεργασμένο και επομένως σχετικά ασφαλές, αλλά μια φτηνή του παραλλαγή που προέρχεται από πτώματα και είναι απαγορευμένο σε πολλές χώρες του κόσμου εξαιτίας του κινδύνου μετάδοσης CJD, της νόσου Κρόιτσφελντ-Γιάκομπ.
ΜΕΛΑΤΟΝΙΝΗ
Ένα ισχυρό εργαλείο μάρκετινγκ στα χέρια των διαφόρων τύπων που προσπαθούν να μας δώσουν πίσω τα νιάτα μας ειναι το σάλιο. Η ιδέα πάνω στην οποία στηρίζονται είναι πως το σάλιο μας ελέγχεται για τα επίπεδα αυτών των διαφόρων «αντιγηραντικών» ορμονών και επομένως μπορούν να δοθούν αυστηρά προσωπικά φάρμακα και δοσολογίες βασισμένες στις προσωπικές μας «ελλείψεις». Στην πραγματικότητα τα επίπεδα του σάλιου δεν συμβαδίζουν πάντα με τα επίπεδα του αίματος. Από την άλλη πάλι, πότε τα επίπεδα ενός ανθρώπου μπορούν να θεωρηθούν «καλύτερα» από εκείνα ενός άλλου; Τα επίπεδα μιας και της αυτής ορμόνης μπορεί να διαφέρουν πολύ σημαντικά από το ένα άτομο στο άλλο, χωρίς να δημιουργείται το παραμικρό πρόβλημα. Αυτό που μετράει κάθε φορά είναι το δικό σας φυσιολογικό επίπεδο.
Υπάρχει όμως κι ένας ακόμη διαγωνιζόμενος για την θέση της αντιγηραντικής ορμόνης: η μελατονίνη. Η μελατονίνη είναι η ορμόνη που παράγεται από την επίφυση, τον σκλάβο του εσωτερικού μας ρολογιού. Και στην περίπτωση της μελατονίνης τα επίπεδα πέφτουν καθώς γερνάμε. Η μεγαλύτερη πτώση συμβαίνει γύρω στα πενήντα, και στα εξήντα μας η επίφυση παράγει πλέον το μισό της ορμόνης που παρήγαγε όταν ήμαστε είκοσι χρόνων. Λένε λοιπόν οι αντιγηραντές: «Δεν είναι σύμπτωση που καθώς πέφτουν τα επίπεδα της μελατονίνης αρχίζουμε να βιώνουμε έντονα τα σημάδια των γηρατειών».
Και φυσικά από την εικόνα δεν θα μπορούσε να λείπει το σεξ. Η μελατονίνη προετοιμάζει όντως πολλά ζώα για την εποχική τους συμπεριφορά. Χάρη στην δική της επίδραση αυξάνεται το μέγεθος των γεννητικών οργάνων σε πολλά ζώα στην περίοδο της γονιμοποίησης, για να επανέλθουν στην φυσιολογική τους κατάσταση αμέσως μετά. Αυτοί λοιπόν που προωθούν την μελατονίνη διατείνονται πως η λήψη έξτρα μελατονίνης θα διατηρήσει τα όργανα του άντρα σε τέλεια κατάσταση, όπως, ας πούμε, τα εργαλεία του αγροδίαιτου αρουραίου την άνοιξη. Κι επειδή τα ερωτικά όνειρα αποτελούν σημαντικό μέρος της φαντασίωσης, η βελτίωση του ύπνου, που μπορεί σαφώς να προσφέρει η μελατονίνη, θα βελτιώσει και την ποιότητα των ερωτικών σας φαντασιώσεων.
Η χρήση της μελατονίνης για την αντιμετώπιση των γηρατειών προκαλεί ιδιαίτερο ενθουσιασμό επειδή διαθέτει και μεγάλη αντιοξειδωτική δράση και πολλές έρευνες έδειξαν πως προστατεύει το DNA από τις βλάβες. Εκφράστηκε η άποψη πως τα μειωμένα επίπεδα μελατονίνης που παρατηρούνται σε ανθρώπους οι οποίοι εκτίθενται στο φως τα βράδια πιθανόν να επισπεύδουν την εμφάνιση και την ανάπτυξη του καρκίνου. Μία από τις πρώτες αναφορές από τη Nurses’ Health Study, που στηρίχτηκε σε ερωτηματολόγια τα οποία είχαν δοθεί σε περισσότερες από 78.000 γυναίκες, έδειξε πως εκείνες που είχαν εργαστεί για τριάντα ή παραπάνω χρόνια σε νυχτερινές βάρδιες, κάνοντας τουλάχιστον τρία βραδινά το μήνα, κινδύνευαν να εμφανίσουν καρκίνο του μαστού 40% περισσότερο από τις γυναίκες που δούλευαν κλασικά εννιά με πέντε. Υπάρχει η άποψη πως αυτό συμβαίνει επειδή τα χαμηλά επίπεδα μελατονίνης προκαλούν αύξηση των οιστρογόνων.
Μια άλλη δράση της μελατονίνης φαίνεται να είναι η παρακώλυση του ενζύμου τελομεράση, που έχει άμεση σχέση με την αναπαραγωγή των κυττάρων, κάνοντας έτσι πιθανότερη την αυτοκαταστροφή των καρκινικών κυττάρων αντί για την αναπαραγωγή τους.
Πρόσφατα ειπώθηκε ακόμη πως για την αύξηση που παρατηρείται στην παιδική λευχαιμία μπορεί να φταίει το γεγονός πως τα παιδιά πηγαίνουν στο κρεβάτι αργά και κοιμούνται με το φως αναμμένο, μειώνοντας έτσι την μελατονίνη τους και αυξάνοντας τα ποσοστά ανάπτυξης καρκίνου.
Για την ώρα γίνονται δοκιμές για να διαπιστώσουν αν η μελατονίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί συμπληρωματικά στην θεραπεία του καρκίνου. Ορισμένες μικρές μελέτες εμφανίζουν ελπιδοφόρα αποτελέσματα, δεν υπάρχουν όμως ακόμη αρκετά στοιχεία ώστε να γίνει κάποια συγκεκριμένη δήλωση. Προστίθεται επίσης στην χημειοθεραπεία για να μειώσει τις παρενέργειες. Μολονότι φαίνεται να έχει αποτελέσματα σε ορισμένες περιπτώσεις, συνήθως μειώνει την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας.
Μέχρι τώρα πιστεύαμε πως τα επίπεδα της μελατονίνης μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, ορισμένες πρόσφατες μελέτες όμως δείχνουν πως η άποψη αυτή μπορεί και να αμφισβητηθεί. Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 1999 από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ για το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και διεξήγαγε ο δρ Τσαρλς Σάιζλερ, συγκρίθηκαν τρίαντα τέσσερις υγιείς άντρες και γυναίκες πάνω από τα εξήντα με ενενήντα οκτώ άντρες κάτω από τα τριάντα, ενώ έγινε πολύ προσεκτικός έλεγχος για οτιδήποτε θα μπορούσε να προ καλέσει αναστάτωση στα επίπεδα της μελατονίνης.
Στον έλεγχο συμπεριλαμβάνονταν ακόμη και τα πιο απλά πράγματα, όπως το άναμμα στο φως του μπάνιου το βράδυ, κάτι που θα μπορούσε να ρίξει κατακόρυφα τα επίπεδα της μελατονίνης, καθώς και τα φάρμακα που παίρνουν συνήθως οι μεγάλοι άνθρωποι και μπορούν να ρίξουν την μελατονίνη, όπως η ασπιρίνη και οι βήτα αναστολείς. Όταν στην συνέχεια μέτρησαν τα επίπεδα της μελατονίνης, δεν βρήκαν καμιά διαφορά ανάμεσα στους νέους και τους ηλικιωμένους.
Τα κακά νέα σε ό,τι αφορά την μελατονίνη είναι πως ορισμένες έρευνες έδειξαν ότι οι μεγάλες δόσεις μπορεί να προκαλέσουν στένωση στα αγγεία του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να έχουμε εγκεφαλικά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, χρησιμοποιήστε την για να καταπολεμήσετε το τζέτλαγκ – έχει αποτέλεσμα στο 50% εκείνων που την λαμβάνουν. Αναφορικά με την μακροχρόνια χρήση της, δεν υπάρχουν ενδείξεις πως ωφελεί και σίγουρα δεν μπορεί να γυρίσει το ρολόι πίσω.
Οι ορμόνες δεν αποτελούν το κλειδί για την μακροβιότητα.
Τι μπορούν να κάνουν;
Η συμβατική άποψη για τα γηρατειά είναι πως οφείλονται στην συγκέντρωση τυχαίων βλαβών, με πρώτους και κύριους υπόπτους τις ελεύθερες ρίζες – τα ανεπιθύμητα και ιδιαίτερα δραστικά παραπροϊόντα χημικών αντιδράσεων που συντελούνται μέσα στον οργανισμό. Πολλές από τις αντιγηραντικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την λήψη βιταμινών και άλλων συμπληρωμάτων που βγάζουν από την μέση τις ελεύθερες ρίζες,.
Όμως είναι γνωστό πως ο δραστικός περιορισμός των θερμίδων επιμηκύνει την ζωή, τουλάχιστον στα ποντίκια και τα σκουλήκια. Πιστεύουν όμως πως μπορεί να έχει αποτέλεσμα και στους ανθρώπους, αφού θα κόψει με το μαχαίρι τον αριθμό των ελεύθερων ριζών που παράγονται στο διάστημα της ζωής μας. Πρόσφατες εργασίες έδειξαν πως η εξόντωση ενός γονιδίου που ονομάζεται Daf2 μακραίνει την ζωή ακόμη περισσότερο και από τον περιορισμό των θερμίδων. To Daf2 είναι ένας ορμονικός υποδοχέας της IGF-1, του μεσάζοντα της αυξητικής ορμόνης, η οποία, όπως είδαμε, έχει διάφορους ρόλους μέσα στον οργανισμό, κι ανάμεσα τους την μείωση της αντίδρασης των διαφόρων κυττάρων στο στρες.
Οι ορμόνες μπορεί όντως να κρατάνε το κλειδί της μακροβιότητας στο χέρι – μάλιστα θα ξαφνιαζόμαστε πολύ αν δεν είχαν την παραμικρή ανάμειξη.
Απέχουμε όμως ακόμη αρκετά από το να επιμηκύνουμε την διάρκεια της ζωής μας.
Ας μη μιλάμε λοιπόν ακόμη για την αθανασία.
***
@Ηω Αναγνώστου / miastala.com / 2009
