Τι είναι η βιταμίνη Α;
Η βιταμίνη Α είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη που συμμετέχει σε πλήθος λειτουργιών του ανθρώπινου οργανισμού, αποθηκεύεται κυρίως στο συκώτι και λαμβάνεται μέσω της διατροφής.
Σύμφωνα με μελέτες, η αντιφλεγμονώδης και ανοσορυθμιστική δράση της βιταμίνης Α είναι καθοριστικής σημασίας για την υγεία, προστατεύοντας από πλήθος παθολογικών καταστάσεων που αφορούν όλα τα όργανα. Φαίνεται, για παράδειγμα, πως δρα προστατευτικά στο αναπνευστικό σύστημα, στην εντερική υγεία και στην εγκεφαλική λειτουργία. [1] [4]
Η διατήρηση των επιθυμητών επιπέδων βιταμίνης Α θεωρείται ζωτικής σημασίας, καθώς η ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε οφθαλμολογική, δερματολογική και ανοσοποιητική έκπτωση.
Τροφές με βιταμίνη Α
Ζωικές πηγές:
- το συκώτι
- τα αυγά
- τα γαλακτοκομικά προϊόντα
- τα ψάρια
Φυτικές πηγές [6]:
- το καρότο
- η γλυκοπατάτα
- η παπάγια
- το μάνγκο
- το ροδάκινο
- το βερίκοκο
- οι πιπεριές
- το σπανάκι
- το μπρόκολο
- τα σπαράγγια
- η λαχανίδα
- η κολοκύθα
- το πεπόνι. [6]
Επιπλέον, πολλά τρόφιμα εμπλουτίζονται συχνά με βιταμίνη Α, όπως η μαργαρίνη, το γάλα και τα δημητριακά πρωινού. [6]
Ημερήσιες απαιτήσεις
Η Συνιστώμενη Ημερήσια Ποσότητα (ΣΗΠ) για τους υγιείς ενήλικες ανά ημέρα είναι [6]:
- 700 μg για τις γυναίκες
- 900 μg ανά ημέρα για τους άνδρες
Όσον αφορά τα παιδιά, τις έγκυες και τις θηλάζουσες γυναίκες, η ΣΗΠ ημερησίως κυμαίνεται στα [6]:
- 300-900 μg
- 770 μg
- 1300 μg
Συγκεκριμένα για τα παιδιά, ισχύουν οι παρακάτω ΣΗΠ ανά ηλικία:
- 0-6 μηνών: 400 μg
- 7-12 μηνών: 500 μg
- 1-3 ετών: 300 μg
- 4-8 ετών: 400 μg
- 9-13 ετών: 600 μg
- 14-18 ετών: 900 μg (αγόρια), 700 μg (κορίτσια)
Ευεργετικές ιδιότητες της βιταμίνης Α
Όπως προαναφέρθηκε, η βιταμίνη Α συμμετέχει σε πλήθος λειτουργιών του οργανισμού και δρα προστατευτικά σε πολλές καταστάσεις υγείας.
1. Υγεία του δέρματος
Η βιταμίνη Α μελετάται εδώ και χρόνια για την ευεργετική της δράση στη διατήρηση της υγείας του δέρματος, ενώ χρησιμοποιείται επιτυχώς σε καταστάσεις όπως η ακμή και η ψωρίαση.
Η χρήση ρετινοειδών έχει αποδειχθεί πολύ ωφέλιμη σε δερματικές παθήσεις που διεγείρονται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Μάλιστα, έχει φανεί πως τα άτομα με ψωρίαση έχουν χαμηλότερα επίπεδα καροτενοειδών από τα άτομα χωρίς ψωρίαση. [4] [13]
Χαμηλά επίπεδα στη βιταμίνη, είναι πιθανό να οδηγήσουν σε δερματικές εκδηλώσεις, όπως η τραχύτητα, η ξηρότητα και η υπερκεράτωση.
Επιπλέον, η βιταμίνη Α είναι γνωστή για την ικανότητά της να διεγείρει τη σύνθεση κολλαγόνου, ενώ η λήψη συμπληρωμάτων βιταμίνης Α φαίνεται πως αυξάνει την εναπόθεση κολλαγόνου στο δέρμα. [12]
Συγκεκριμένες μορφές της βιταμίνης Α, μάλιστα, χρησιμοποιούνται σε πλήθος καλλυντικών προϊόντων, όχι μόνο για τη διαχείριση της ακμής και της ψωρίασης, αλλά και για τη μείωση των λεπτών γραμμών και των ρυτίδων.
Για παράδειγμα, διάφορα καλλυντικά για το πρόσωπο περιέχουν στη σύνθεσή τους ρετινόλη, με σκοπό την ενίσχυση της λάμψης και την αντιμετώπιση των σημαδιών γήρανσης του δέρματος.
Επιπλέον, πολλές γυναίκες φαίνεται να λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμίνης Α για να υποστηρίξουν τη διατήρηση υγιούς δέρματος. Τα συμπληρώματα αυτά μπορούν είτε να έχουν τη μορφή κάψουλας/δισκίου, είτε να είναι σε υγρή μορφή.
2. Επούλωση πληγών
Η βιταμίνη Α ρυθμίζει δραστηριότητες σε κυτταρικό επίπεδο και – μέσω της αλληλεπίδρασής της με διάφορες ορμόνες (ινσουλίνη, θυρεοειδικές ορμόνες κ.ά.) – επιδρά ποικιλοτρόπως στο σώμα. Μεταξύ άλλων, φαίνεται πως διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε όλα τα στάδια της επούλωσης των πληγών. [12]
3. Υγεία του εντέρου
Τα επίπεδα ρετινόλης ορού σε ενήλικες και παιδιά με φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου – νόσο του Crohn και ελκώδη κολίτιδα – είναι συνήθως χαμηλότερα από των υπόλοιπων ανθρώπων. [4]
Γενικά, θεωρείται πως η βιταμίνη Α παρέχει σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση στον οργανισμό, συμβάλλοντας και στον έλεγχο της φλεγμονής που αφορά τον εντερικό βλεννογόνο. [4]
Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021, φαίνεται πως η από του στόματος λήψη διατροφικού συμπληρώματος βιταμίνης Α θα μπορούσε να ωφελήσει τα άτομα με ελκώδη κολίτιδα, μία χρόνια φλεγμονώδη πάθηση του εντέρου με περιόδους έξαρσης και ύφεσης. [5]
4. Όραση
Η βιταμίνη Α διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία της όρασης. Αφενός συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας του κερατοειδούς και αφετέρου συμβάλλει στην ικανότητα του οργανισμού να βλέπει σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού. [6]
Έχει αποδειχθεί, μάλιστα, από πλήθος μελετών, πως η βιταμίνη Α συμβάλλει στην προστασία από διάφορες οφθαλμικές παθήσεις, ενώ δίαιτες πλούσιες σε βιταμίνη Α φαίνεται πως σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καταρράκτη και σχετιζόμενης με την ηλικία εκφύλισης της ωχράς κηλίδας. [1] [6]
Επιπλέον, τόσο η ανεπάρκεια βιταμίνης Α όσο και η υπερβιταμίνωση Α, παρουσιάζουν εκδηλώσεις που αφορούν την όραση και τα μάτια (π.χ. νυκταλωπία, ξηροφθαλμία).
5. Μεταβολικό Σύνδρομο – Διαβήτης
Σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα, η βιταμίνη Α συμμετέχει στη ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης και των λιπιδίων. [9]
Ολοένα και περισσότερες μελέτες διερευνούν τη σχέση της με το Μεταβολικό Σύνδρομο (MetS) και τις επιμέρους παθολογικές καταστάσεις που το χαρακτηρίζουν (π.χ. διαβήτης).
Τα αποτελέσματα ανασκόπησης που δημοσιεύτηκε το 2019 υποδηλώνουν ότι, σε αντίθεση με τη ρετινόλη, τα διάφορα καροτενοειδή σχετίζονται αντιστρόφως με το MetS. Φάνηκε, λοιπόν, πως τα υψηλά επίπεδα καροτενοειδών παρέχουν προστατευτική δράση απέναντι στα καρδιομεταβολικά νοσήματα. [7]
Επιπλέον, το ρετινοϊκό οξύ – ενεργός μεταβολίτης της βιταμίνης Α – έχει μελετηθεί εκτενώς για τη διαχείριση των διαβητικών επιπλοκών. [9]
6. Υγεία των οστών
Η βιταμίνη Α έχει μελετηθεί εκτενώς για το ρόλο που διαδραματίζει στην υγεία των οστών. Σύμφωνα με ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε το 2021, φαίνεται πως τόσο η βιταμίνη Α όσο και η προβιταμίνη της, είναι πιθανό να δρουν προστατευτικά και να συμβάλλουν στη διατήρηση υγιών οστών. [8]
Ανεπάρκεια βιταμίνης Α
Έλλειψη βιταμίνης Α παρατηρείται σπανίως στα άτομα που διαμένουν σε χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου. Αντιθέτως, η ανεπάρκεια βιταμίνης Α αποτελεί συχνό φαινόμενο στις αναπτυσσόμενες περιοχές, κυρίως σε άτομα που ακολουθούν μη ισορροπημένη καθημερινή διατροφή. [2] [6]
Για παράδειγμα, η σπάνια κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και λαχανικών πλούσιων σε καροτενοειδή, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμίνης Α. [2]
Όσον αφορά τα άτομα που διαμένουν σε ανεπτυγμένες περιοχές και εμφανίζουν μειωμένα επίπεδα βιταμίνης Α, η κατάσταση αυτή συνήθως συνδέεται με παθολογικές καταστάσεις που αφορούν το έντερο, το πάγκρεας & το συκώτι και, γενικότερα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με καταστάσεις που οδηγούν σε εντερική δυσαπορρόφηση (π.χ. φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, βαριατρικές χειρουργικές επεμβάσεις). [2]
Τα πιο κοινά συμπτώματα που υποδηλώνουν ανεπάρκεια στη βιταμίνη Α περιλαμβάνουν την ξηροδερμία, την ξηροφθαλμία και τη νυκταλωπία (νυχτερινή τύφλωση). Μάλιστα, η ανεπάρκεια βιταμίνης Α αποτελεί βασική αιτία τύφλωσης στα παιδιά. [6]
Επιπλέον, χρόνια ανεπάρκεια βιταμίνης Α αυξάνει την πιθανότητα αναπνευστικών και γαστρεντερικών λοιμώξεων και μπορεί να συνδέεται με ιλαρά, διάρροια, πνευμονία, αναιμία και καθυστερημένη ανάπτυξη. [6]
Σε περιπτώσεις ανεπάρκειας, συστήνεται η λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων βιταμίνης Α. Ιδιαίτερα όσον αφορά τα παιδιά, φαίνεται πως η αποκατάσταση των επιθυμητών επιπέδων μέσω διατροφικού συμπληρώματος μειώνει την παιδική νοσηρότητα. [2]
Τι προκαλεί η υπερβολική λήψη βιταμίνης Α;
Σε αντίθεση με τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες (βιταμίνες του συμπλέγματος Β), οι λιποδιαλυτές βιταμίνες (A, D, E, K) τείνουν να συσσωρεύονται στο σώμα. [3]
Μεγάλες δόσεις βιταμίνης Α μπορούν να προκαλέσουν υπερβιταμίνωση. Η υπερδοσολογία της βιταμίνης Α μπορεί να οφείλεται τόσο σε τοπική χρήση όσο και σε από του στόματος λήψη της βιταμίνης. [3] [6]
Κοινά συμπτώματα που υποδηλώνουν υπερβιταμίνωση Α είναι:
- η θολή όραση
- ο έντονος πονοκέφαλος
- ο πόνος στα οστά
- η ναυτία
- η ζάλη
- ο μυϊκός πόνος
- η κατάθλιψη
- η κόπωση
- η χρώση του δέρματος (πορτοκαλί χρώμα)
- η δυσκολία συντονισμού
- τα ηπατικά προβλήματα (διαταραχές των ηπατικών δεικτών)
Επιπλέον, η πιο κοινή παρενέργεια από την τοπική χρήση βιταμίνης Α είναι ο ερεθισμός του δέρματος, το ερύθημα και το ξεφλούδισμα. [3]
Αντενδείξεις – Αλληλεπιδράσεις
Η βιταμίνη Α μπορεί να αλληλεπιδράσει με συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές, ενώ η λήψη μεγάλων δόσεων αντενδείκνυται σε ορισμένες περιπτώσεις. [6]
Συγκεκριμένα, συστήνεται να αποφεύγεται η παράλληλη λήψη βιταμίνης Α και αντιπηκτικής αγωγής, αγωγής κατά της ακμής (ρετινοειδή), καθώς και η χρόνια λήψη της χωρίς ιατρική παρακολούθηση. [6]
Επίσης, φαίνεται πως ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές επηρεάζουν την απορρόφηση της βιταμίνης (π.χ. υπολιπιδαιμικά, αντιμικροβιακά και αντιόξινα).
Η συμπληρωματική λήψη της, εφόσον δεν υπάρχει ανάγκη, συστήνεται να αποφεύγεται από τα παιδιά, τις γυναίκες που είναι ή επιθυμούν να μείνουν έγκυες, τις θηλάζουσες γυναίκες, καθώς και από τα άτομα που καταναλώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες αλκοόλ (κίνδυνος ηπατοτοξικότητας).
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί πως η λήψη διατροφικών συμπληρωμάτων με β-καροτένιο (πρόδρομος μορφή της βιταμίνης Α), συστήνεται να αποφεύγεται από χρόνιους καπνιστές.
Βιταμίνη Α και παιδιά
Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα παιδιά δε λαμβάνουν την απαραίτητη ημερήσια ποσότητα βιταμίνης Α που απαιτείται για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού και για την υγιή ανάπτυξή τους.
Η χορήγηση διατροφικών συμπληρωμάτων βιταμίνης Α, σε παιδιά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ανεπάρκειας στη βιταμίνη, φαίνεται πως μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης νυκταλωπίας (νυχτερινή τύφλωση) και κηλίδων Bitot (μικροσκοπικές νιφάδες πρωτεΐνης στο μάτι), ενώ βελτιώνει και τα επίπεδα της βιταμίνης στο αίμα τους.
Γενικότερα, έχει φανεί πως η χορήγηση βιταμίνης Α σε παιδιά που το έχουν ανάγκη μειώνει σημαντικά την παιδική νοσηρότητα. [4] [10]Η από του στόματος λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με βιταμίνη Α συστήνεται, λοιπόν, σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς είναι ασφαλής και παρέχει σημαντικό όφελος. Η μόνη ανεπιθύμητη ενέργεια φαίνεται να είναι η πιθανότητα εμετού εντός 48 ωρών από τη στιγμή λήψης, όταν λαμβάνονται μεγάλες ποσότητες της βιταμίνης. [10]
Βιταμίνη Α και εγκυμοσύνη
Κατά την εγκυμοσύνη υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στις ημερήσιες απαιτήσεις ορισμένων θρεπτικών συστατικών, με σκοπό τη διατήρηση της υγείας μητέρας και εμβρύου.
Όσον αφορά τη βιταμίνη Α, παρατηρείται αυξημένη ημερήσια ανάγκη κατά την εγκυμοσύνη και, ιδιαίτερα, κατά το 3ο τρίμηνο, λόγω της ταχείας ανάπτυξης του εμβρύου σε εκείνη του φάση. [6] [11]
Είναι σημαντικό, επομένως, να καλύπτονται οι ημερήσιες ανάγκες και να διατηρούνται επαρκή τα επίπεδα βιταμίνης Α στην εγκυμοσύνη, χωρίς όμως να προσλαμβάνονται σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες από τις συνιστώμενες. [11]
Πηγή:https://www.vita4you.gr/blog-vita4you/el/item/ti-gnorizete-gia-tin-vitamini-a.html
